Κυριακή 21 Μαρτίου 2010

Περί της διαχείρισης των αδρανών και της αδράνειας δεκαετιών

Γράφει ο: Δημήτρης Μαυροειδής
Πρόεδρος της ΜΚΟ
«Φίλοι του Περιβάλλοντος-Πιερία 2008»

APOPS_1

Μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα βραδιά ήταν αυτή της περασμένης Τετάρτης (03/03) για όσους παρακολούθησαν την ημερίδα που διοργάνωσε το ΤΕΕ και ο Σύλλογος των μηχανικών με θέμα τη διαχείριση των αποβλήτων εκσκαφών-κατασκευών-κατεδαφίσεων (Α.Ε.Κ.Κ.)
Η ανακύκλωση των αδρανών υλικών των κατασκευών έχει διπλό στόχο: αφενός τον έλεγχο της ανεξέλεγκτης απόρριψης μπαζών σε ...ρέματα και δάση και αφετέρου την παροχή πρώτης ύλης που θα περιορίσει τις εξορύξεις στα λατομεία και τις αμμοληψίες στα ποτάμια.
Παρότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που κέρδισε και κερδίζει πολλά από το φυσικό της περιβάλλον, εντούτοις εξακολουθεί να είναι και μια από τις τελευταίες χώρες στην Ε.Ε. σε θέματα που αφορούν την προστασία του, και ιδιαίτερα στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων.
Μέσα από δεκαετίας αδράνειας, κρύψαμε συστηματικά το πρόβλημα κάτω απ’ το χαλί, καταβροχθίσαμε βουνά και μετατρέψαμε ποταμούς από υδροβιότοπους σε απλούς αγωγούς υδάτων ή οχετούς επικίνδυνων χημικών. Τροφοδοτήσαμε έτσι την ακμάζουσα βιομηχανία των κατασκευών, που τόσο είχαμε ανάγκη, χτίζοντας ένα τέτοιο σύμπλεγμα συνηθειών, κατεστημένων και συμφερόντων, που μοιάζει σήμερα, μπροστά στην αναγκαστική αλλαγή πορείας, ένα εμπόδιο ανυπέρβλητο.
Με τη ματιά του πολίτη και όχι του ειδικού, θα διέκρινα πολλαπλά οφέλη που μπορούν να προκύψουν από την καθιέρωση της πρακτικής της ανακύκλωσης των Α.Ε.Κ.Κ., οφέλη όχι μόνο κοινωνικά, περιβαλλοντικά, αλλά και αμιγώς οικονομικά.
APOPS_2Το να μιλήσει κανείς για την επιβάρυνση της δημόσιας υγείας και την αισθητική υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος από την ανεξέλεγκτη διάθεση των υλικών-που μάλιστα δεν είναι εξ’ ολοκλήρου αδρανή καθώς ένα μικρό ποσοστό τους αποτελεί ο αμίαντος και άλλα τοξικά από βερνίκια και βαφές-νομίζω ότι δεν προσφέρει κάτι καινούργιο. Το πρόβλημα είναι τόσο εκτεταμένο, που ούτε καν τολμάμε μία σοβαρή προσπάθεια να εκτιμήσουμε τις επιπτώσεις του στον υδροφόρο ορίζοντα, τη θάλασσα και τα ποτάμια. Θα άξιζε όμως να σταθούμε για λίγο και στην οικονομική διάσταση, στην οποία μέχρι σήμερα δε φαίνεται να έχουμε δώσει την παραμικρή σημασία.
Πρωταρχικό εδώ είναι το ζήτημα της πρόληψης και της αποφυγής μεγαλύτερης οικονομικής ζημίας, όπως αυτή που η χώρα μας πληρώνει σήμερα για την αποκατάσταση των ανεξέλεγκτων χωματερών. Η άρνησή μας να προνοήσουμε επιβαρυνόμενοι με ένα ελάχιστο κόστος για το σχεδιασμό και την υλοποίηση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των αποβλήτων, είχε σαν αποτέλεσμα να διογκώσουμε ένα πρόβλημα που σήμερα πραγματικά «δε μαζεύεται», μας κοστίζει τεράστια ποσά χωρίς ικανοποιητικά αποτελέσματα, ενώ αντιμετωπίζουμε και την προοπτική των εξοντωτικών προστίμων της Ε.Ε.
Βέβαια, το έμμεσο και μακροπρόθεσμο κέρδος ποτέ δεν ήταν στις προτεραιότητές μας ως κοινωνία. Και θα ήταν δύσκολο να περιμένουμε τέτοιου είδους αφύπνιση από διοικητικούς και κοινωνικούς φορείς, ιδιαίτερα στη σημερινή οικονομική συγκυρία.
Εύκολα όμως γίνεται αντιληπτό ότι τα οφέλη από μια αλλαγή πλεύσης όσο αφορά την ανεξέλεγκτη διάθεση των κάθε είδους αποβλήτων στην ύπαιθρο δεν θα είναι μόνον έμμεσα και μακροπρόθεσμα. Ένα αναβαθμισμένο φυσικό περιβάλλον-καθαρές θάλασσες ποτάμια και δάση-οδηγεί και σε αναβαθμισμένο τουριστικό προϊόν, σε ποιοτικότερα αλιευτικά, κτηνοτροφικά και αγροτικά προϊόντα, σημαίνει εν τέλει προστιθέμενη αξία στην οικονομία μας.
Επιπλέον, αντίθετα με άλλες κατηγορίες υλικών όπου η λειτουργία των συλλογικών συστημάτων ανακύκλωσης προσθέτει αναπόφευκτα ένα κόστος στην παραγωγή, για τα Α.Ε.Κ.Κ. φαίνεται, ότι εφόσον σχεδιαστεί και λειτουργήσει σωστά η ολοκληρωμένη διαχείριση, είναι δυνατόν όχι μόνον να μην επιβαρύνει το κόστος των κατασκευών, αλλά να εισφέρει ίσως οικονομικό όφελος στον κύκλο των άμεσα εμπλεκόμενων φορέων και επαγγελματιών.
Η Πιερία είναι μία περιοχή με όλα τα χαρακτηριστικά που περιέγραψα πιο πάνω. Ο τουρισμός και τα τρόφιμα (γεωργία-κτηνοτροφία-αλιεία) είναι οι βασικοί  τροφοδότες της τοπικής οικονομίας, ενώ οι προστατευόμενες περιοχές της αποτελούν ένα κεφάλαιο για το παρόν και το μέλλον.
Παρά ταύτα, το θέμα της συνεχούς υποβάθμισης του περιβάλλοντος από την ανεξέλεγκτη απόρριψη των Α.Ε.Κ.Κ. δεν το θεωρήσαμε ποτέ σοβαρό και το αντιμετωπίζουμε ακόμη και σήμερα ως κάτι δεδομένο, ίσως ακόμη και φυσιολογικό.
Όμως τα μπάζα, ένα θέαμα όχι σπάνιο στην Πιερική ύπαιθρο, γίνονται μοιραία ο μαγνήτης για κάθε είδους τοξικά κι επικίνδυνα σκουπίδια που κάποιος ασυνείδητος θα θελήσει εύκολα να ξεφορτωθεί. Ενώ ο έλεγχος, ή ακόμη και η μομφή ενάντια στους παρανομούντες, καθίσταται σχεδόν αδύνατος, όσον αδύνατο παραμένει για τον πολίτη να αποθέσει νόμιμα τα μπάζα του σε κάποιον προκαθορισμένο χώρο. Διότι στα όρια του Δήμου μας τουλάχιστο, τέτοιος χώρος απλά δεν υπάρχει. Κάπως έτσι, τα όμορφα περιαστικά πλατανοδάση και τα ρέματα της Κατερίνης μετατρέπονται τμηματικά σε μικρές χωματερές, ενώ ο Πέλεκας αποτελεί χρόνια τώρα συνώνυμο του  σκουπιδότοπου.
Έτσι, στην συζήτηση που ακολούθησε τις εισηγήσεις των ομιλητών στην ημερίδα του ΤΕΕ, σύσσωμοι οι παρευρισκόμενοι-Νομάρχης, Δήμαρχοι, εκπρόσωποι φορέων και πολιτών-αναγνώρισαν τη σοβαρότητα του ζητήματος και την ανάγκη να παρθούν μέτρα. Όσο για το ποιος θα είναι εκείνος που θα πρέπει να πάρει τις πρωτοβουλίες, πάνω σ’ αυτό υπήρξαν διχογνωμίες.
Το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία των συλλογικών συστημάτων ανακύκλωσης στην Ελλάδα (γυαλί-αλουμίνιο-μπαταρίες κλπ) και που υποχρεώνει τον κατασκευαστή να επωμίζεται το κόστος της ανακύκλωσης, δεν έχει επεκταθεί ακόμη στα Α.Ε.Κ.Κ. Μ’ άλλα λόγια, ο νόμος δεν μας υποχρεώνει ακόμη να πληρώνουμε για τα μπάζα που παράγουμε. Αυτό σημαίνει ίσως ότι η βιωσιμότητα μιας μονάδας ανακύκλωσης Α.Ε.Κ.Κ. είναι αμφίβολη, ενώ παράλληλα το πλαίσιο αδειοδότησής της θα οριστικοποιηθεί πιθανόν μετά την έκδοση του σχετικού διατάγματος.
Τι μένει λοιπόν σε εμάς να κάνουμε;
•    Συνεχίζουμε να κλείνουμε τα μάτια στην παρανομία διογκώνοντας το πρόβλημα, και περιμένουμε από την Πολιτεία να θεσμοθετήσει ρίχνοντάς της εντωμεταξύ όλη την ευθύνη; Δε θα έχουμε άλλωστε κι όλο το άδικο.
•    Προχωρούμε σε μία προσωρινή λύση, όπως είναι η οριοθέτηση ειδικού χώρου διάθεσης αδρανών υλικών; Πρόκειται ίσως για πρακτική ξεπερασμένη για τα Ευρωπαϊκά δεδομένα, που όμως μπορεί να βελτιώσει την σημερινή κατάσταση. Ή μήπως είναι κάτι που απλά θα έπρεπε να είχε γίνει πριν από μερικές δεκαετίες;
•    Κάνουμε ένα βήμα μπροστά, διερευνώντας και δημιουργώντας τις προϋποθέσεις λειτουργίας σύγχρονων μονάδων ανακύκλωσης-παρά το ελλιπές θεσμικό πλαίσιο-προετοιμάζοντας παράλληλα το έδαφος για αλλαγή συνηθειών και νοοτροπίας; Έχουμε αυτήν τη δυνατότητα;
Σ’ αυτή την τελευταία επιλογή, οι ειδικοί απάντησαν ανεπιφύλακτα ναι! Άνθρωποι με άριστη γνώση του αντικειμένου, (ο Σωκράτης Φάμελος είναι από τους πιο έμπειρους μηχανικούς στην Ελλάδα σε θέματα Α.Ε.Κ.Κ.) προσκλήθηκαν ακριβώς για να μας παρουσιάσουν, όχι μόνο τεχνικά στοιχεία, σχέδια και φιλοδοξίες, αλλά και τις πρώτες εμπειρίες τους από την υλοποίηση των σχεδίων αυτών. Παρά τις σοβαρές δυσκολίες και την έλλειψη επαρκούς θεσμικού πλαισίου, οι πρώτες σύγχρονες μονάδες ανακύκλωσης Α.Ε.Κ.Κ. στη Β. Ελλάδα είναι ήδη σε λειτουργία!
Ωστόσο, οι δικοί μας αυτοδιοικητικοί παράγοντες δεν πείσθηκαν να σηκώσουν το γάντι. Ως γνήσιοι ρεαλιστές της τέχνης του εφικτού, αρκέστηκαν σε αφορισμούς εναντίον της Πολιτείας που δεν θεσμοθετεί.
Πράγματι, η έκδοση του περιβόητου διατάγματος για τα Α.Ε.Κ.Κ. είναι σήμερα η σημαντικότερη παράμετρος. Είναι όμως ικανή και αναγκαία συνθήκη; Σύμφωνα με τους ειδικούς λοιπόν, δεν είναι εντελώς αναγκαία. Όσο για το αν είναι από μόνο του το διάταγμα ικανό να βάλει τα πράγματα σε σειρά, απάντησε άκων ο ίδιος ο Δήμαρχος στην τοποθέτησή του, επισημαίνοντας τις σοβαρές δυσλειτουργίες και την αναποτελεσματικότητα των είδη θεσμοθετημένων συλλογικών συστημάτων.
Η σημερινή κατάσταση είναι το αποτέλεσμα της αδράνειας δεκαετιών. Και για να κουνήσουμε τώρα το θηρίο, πρέπει να σπρώξουμε όλοι μαζί:
Η Πολιτεία με τους νόμους, η τοπική αυτοδιοίκηση με τις πρωτοβουλίες των αιρετών αλλά και τις ευθύνες των υπηρεσιακών παραγόντων, οι εμπλεκόμενοι φορείς και επαγγελματίες, και φυσικά όλοι οι πολίτες. 
Περιμένοντας λοιπόν από την Πολιτεία να κάνει την δουλειά της αγαπητοί συμπολίτες και συνένοχοι, δεν θα έβλαπτε αν στο μεταξύ κάναμε κι εμείς τη δική μας. Αξίζει τον κόπο. (
Πολιτεία)
Δημήτρης Μαυροειδής
Πρόεδρος της ΜΚΟ
«Φίλοι του Περιβάλλοντος – Πιερία 2008»

http://kraxtis-gr.blogspot.com/

Δεν υπάρχουν σχόλια: