Ένα κρεματόριο η ευρωζώνη

Δευτέρα, 21 Ιουνίου 2010

Του Δημήρη Καζάκη
Οικονομολόγου - αναλυτή
Η κατάσταση στην ευρωζώνη συνεχίζει να επιδεινώνεται ραγδαία. Μέρα με τη μέρα αποκαλύπτεται ακόμη ...και στους πιο εθελοτυφλούντες ότι το πρόβλημα δεν είναι δημοσιονομικό, δηλαδή δεν είναι πρόβλημα κρατικών ελλειμμάτων. Είναι πρώτα και κύρια πρόβλημα τραπεζών και ιδιοσυστασίας του ευρώ. Οι εργαζόμενοι, οι οικονομίες και τα κράτη της ευρωζώνης υποβάλλονται σε μια σκληρή, κοινωνικά ανάλγητη και παντελώς αδιέξοδη λιτότητα προκειμένου να στηριχθούν οι τράπεζες και φυσικά το πάλαι ποτέ «ισχυρό ευρώ».
Σύμφωνα με το Bloomberg (15.6), «η πτώση του ευρώ σχεδόν στο χαμηλότερο επίπεδο των τεσσάρων ετών σημαίνει ότι τα καναδικά δολάρια και τα ελβετικά φράγκα σημειώνουν μερίδια - ρεκόρ στις παγκόσμιες πωλήσεις ομολόγων καθώς οι επενδυτές δραπετεύουν από την αναταραχή στην αγορά του κυβερνητικού χρέους της Ευρώπης». Αυτός είναι ο μεγάλος καημός των ευρωκρατούντων. Πώς θα κρατήσουν τους επενδυτές -κερδοσκόπους στο ευρώ. Έτσι τσακίζουν ό,τι έχει απομείνει στην ευρωζώνη από κοινωνικές δαπάνες, βυθίζουν σε εργασιακή απόγνωση την πλειονότητα των εργαζομένων, συνθλίβουν κάθε έννοια κοινωνικής ασφάλισης, ανοίγουν ακόμη περισσότερο τις οικονομίες τους στις καταστροφικές δυνάμεις των αγορών. Όλα αυτά με την ελπίδα ότι οι κερδοσκόποι θα δείξουν κάποιο μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το ευρώ, πέρα από βραχυπρόθεσμα παιχνίδια με τη διακύμανση της ισοτιμίας του. Η ευρωζώνη εξελίσσεται ανοιχτά πια σ’ ένα απέραντο κοινωνικό κρεματόριο.

Το... περιούσιο νόμισμα
Όμως όλα αυτά δεν έχουν καμία σημασία για τους προσκυνητές του ευρώ. Ας είναι καλά το «ισχυρό ευρώ» και ποιος νοιάζεται για λαούς και χώρες. Προκειμένου να διασωθεί το περιούσιο νόμισμα, όπως τουλάχιστον ελπίζουν οι πιστοί του, ας θυσιαστούν και λαοί και χώρες της ευρωζώνης. Έτσι κι αλλιώς πρόκειται για αναλώσιμα είδη. Σ’ αυτό το πλαίσιο δίνουν και παίρνουν τα σχέδια για την αναδιοργάνωση της ευρωζώνης. Το ένα χειρότερο από το άλλο. Πρόσφατα σε άρθρο του στους «Financial Times» (15.6) o Γκαμπίζ Αλαχάνι, της Iveagh Private Investment House, προτείνει την άμεση δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, το οποίο να εξαγοράσει ολόκληρο το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, να αναλάβει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της Ισπανίας και της Πορτογαλίας και να μετατραπεί τελικά σε κεντρικό δημόσιο ταμείο για ολόκληρη την ευρωζώνη. Σε μια τέτοια προοπτική όπου τα κράτη δεν θα έχουν καν το δικαίωμα στον δικό τους προϋπολογισμό, τότε σε τι θα χρειάζονται; Σε τίποτε, εκτός από το να αποτελούν αποτελεσματικούς εισπρακτικούς μηχανισμούς υπέρ του κεντρικού ταμείου της ευρωζώνης. Όσο για τους λαούς, θα μετατραπούν και τυπικά σε υπηκόους τη ευρωζώνης χωρίς δικαιώματα, αλλά με την υποχρέωση να καταβάλλουν φόρους και να αναζητούν εργασία σε μια αγορά που δεν αναγνωρίζει κανενός είδους εξασφάλιση για τον εργαζόμενο.
Αυτό είναι το τυπικό «όραμα» των επενδυτών για το μέλλον της ευρωζώνης. Κι αυτό είναι το πραγματικό διά ταύτα της επιδιωκόμενης «ομοσπονδιοποίησης της Ευρώπης», που παπαγαλίζει από δεξιά και αριστερά το πολιτικό προσωπικό των τραπεζιτών και των κερδοσκόπων. Οι παλιές «ομοσπονδιακές πολιτείες» της μοναρχίας, που τόσο κατέκριναν οι μεγάλοι Ευρωπαίοι διαφωτιστές, αναβιώνουν σε υπερεθνική κλίμακα. Ο σύγχρονος «ευρωπαϊσμός» δείχνει πια τα δόντια του σ’ όλους τους λαούς στην ευρωζώνη και την Ε.Ε., αποδεικνύοντας στην πράξη πόσο βαθιά αντιδραστικός και αντιδημοκρατικός είναι.

Θυσία στις τράπεζες
Προς τι όμως όλα αυτά; Όλα γίνονται για τις τράπεζες. Για τα μεγαθήρια της χρηματιστικής αγοράς που έχουν εθιστεί όλα αυτά τα χρόνια να κερδοσκοπούν ασύστολα με ομόλογα και τίτλους χρέους. Στις 14 του μηνός οι αγορές τραπεζικών ομολόγων στην ευρωζώνη υποχώρησαν στο χαμηλότερο επίπεδο από την εποχή της χρεοκοπίας της Lehman Brothers Holdings Inc. το 2008, που σήμανε και την έναρξη του μεγαλύτερου παγκόσμιου κραχ της μεταπολεμικής περιόδου. Η διαγραφή χρεών από τα χαρτοφυλάκια των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών προχωρά, λόγω της ύφεσης, της κρίσης δημόσιου χρέους και ελλειμμάτων στην ευρωζώνη, τόσο αργά που πολλοί είναι εκείνοι που φοβούνται ένα νέο μεγάλο κραχ στην ίδια την ευρωζώνη. Ένα κραχ που δεν θα αφήσει πολλά περιθώρια στο ευρώ.
Ήδη οι περισσότερες ευρωπαϊκές τράπεζες βρίσκονται στην κατάσταση της Lehman Brothers. Κι αυτό είναι φυσικό. Για να επανέλθει σε ισορροπία το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης και μαζί του να ανακάμψει το ευρώ, θα πρέπει να ξεφορτωθεί, να «κουρέψει», το επιπλέον φορτίο χαρτιών που βρίσκεται στα χαρτοφυλάκιά του και να επανέλθει περίπου στο επίπεδο του 2004 οπότε η αξία της τραπεζικής περιουσίας ανερχόταν στα 20,4 τρισ. ευρώ. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να διαγράψει περιουσιακά στοιχεία άνω των 10 τρισ. ευρώ. Δηλαδή θα πρέπει να διαγραφεί τραπεζική περιουσία αξίας μεγαλύτερης του συνολικού ΑΕΠ της ευρωζώνης για το 2009. Μπορεί να συμβεί αυτό; Μπορεί κάποιο κράτος της ευρωζώνης, ή όλη μαζί η ευρωζώνη, να αναλάβει το κόστος αυτής της διαγραφής; Μάλλον όχι. Ακόμη κι αν υποτιμήσει την εργασία και την οικονομία της ευρωζώνης κατά 50%.
Η κατάσταση του τραπεζικού συστήματος θα οδηγήσει σε αδιέξοδο την ευρωζώνη, μια και οι μεγάλες κυρίως τράπεζες απορροφούν μαζικά τη ρευστότητα, το κυκλοφορούν χρήμα από την οικονομία, χωρίς να το αποδίδουν έστω με τη μορφή δανείων. Ολόκληρη η οικονομία της ευρωζώνης έχει κυριολεκτικά «στεγνώσει» από χρήμα. Πρώτα και κύρια οι πιο αδύναμες χώρες της ευρωζώνης, οι οποίες έτσι σπρώχνονται στον γκρεμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ισπανία έχει ήδη υπερκεράσει την Ελλάδα σε προβλήματα. Μετά τη χρεοκοπία των αποταμιευτικών της τραπεζών, που φανερώνει ακριβώς την τεράστια έλλειψη ρευστού από την οικονομία της, η Ισπανία ουσιαστικά έχει ήδη αποκλειστεί από τη διεθνή αγορά κεφαλαίων. Σύμφωνα με την ισπανική «El Pais» (15.6), ενώ το κανονικό μερίδιο της Ισπανίας στην ΕΚΤ αντιστοιχεί στο 9% των χρηματικών διαθεσίμων, οι ισπανικές τράπεζες έχουν απορροφήσει ήδη το 16,5% της άμεσης χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Οι «Financial Times» (15.6) αναφέρουν ότι «οι ισπανικές τράπεζες έχουν σπάσει το ρεκόρ δανεισμού από την ΕΚΤ», απορροφώντας 85,6 δισ. ευρώ μόνο τον τελευταίο μήνα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ποσό δανεισμού που δόθηκε σε ευρωπαϊκές τράπεζες όχι μόνο μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008, αλλά από την εποχή που δημιουργήθηκε η ευρωζώνη το 1999. Σημειωτέον ότι οι ισπανικές τράπεζες αντιστοιχούν στο 11% του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης.

Χρεοκοπία στην ευρωζώνη
Τα δεδομένα αυτά φέρνουν αντικειμενικά την Ισπανία πολύ κοντά σε μια άμεση ελεγχόμενη χρεοκοπία μέσω της ενεργοποίησης του «μηχανισμού στήριξης» της Ε.Ε., όπως έγινε και με την Ελλάδα. Κάτι βέβαια που δεν θέλουν με κανέναν τρόπο να δουν οι Γερμανοί, οι οποίοι πιέζουν ασφυκτικά την ισπανική κυβέρνηση να μην κάνει χρήση του «μηχανισμού στήριξης». Σε απάντηση αυτής της πίεσης η ισπανική κυβέρνηση ζήτησε να δημοσιοποιηθούν τα πραγματικά δεδομένα της κατάστασης των τραπεζών όχι μόνο στην Ισπανία, αλλά και στην ευρωζώνη. Η δήλωση αυτή έφερε αναστάτωση στους τραπεζικούς κύκλους, με τον Ζόσεφ Άκερμαν της Deutsche Bank να δηλώνει ότι μια τέτοια δημοσιοποίηση «θα ήταν κάτι πολύ, μα πολύ επικίνδυνο» για όλες τις μεγάλες τράπεζες της ευρωζώνης. («El Pais», 15.6)
Η κατάσταση αυτή κάνει τους περισσότερους αναλυτές, ακόμη και των χρηματοπιστωτικών οίκων, πολύ απαισιόδοξους για την τύχη του ευρώ και της ευρωζώνης. Έτσι οι αναλυτές της γαλλικής AXA, σε μια πρόσφατη έκθεσή τους προς τους επενδυτές και τις αγορές, εκτιμούν ότι υπάρχει ισχυρή πιθανότητα να διασπαστεί η ευρωζώνη ή να διαλυθεί στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, παρά τις όποιες προσπάθειες «διάσωσης» των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. («The Daily Telegraph», 14.5)

Η ελληνική καταστροφή
Όσο για την Ελλάδα, οι κ.κ. Παπανδρέου και Παπακωνσταντίνου δεν περνά ημέρα που να μη δηλώνουν ότι η χώρα δεν πρόκειται να χρεοκοπήσει, με τον ίδιο στόμφο και την ίδια σιγουριά που τον περασμένο Ιανουάριο δήλωναν ότι δεν πρόκειται να αφήσουν τη χώρα να καταφύγει στο ΔΝΤ. Όλα πάνε καλά... Γι’ αυτό και εμφανίζονται ότι ξαφνιάστηκαν με την πολλαπλή υποβάθμιση της Moody’s της Ελλάδας και των τραπεζών της. Δείχνουν να μη θυμούνται ότι η υποβάθμιση αυτή είχε προαναγγελθεί από την ίδια τη Moody’s ήδη από τον Απρίλιο, εκτός κι αν άλλαζε δραματικά η κατάσταση. Η κατάσταση όχι μόνο δεν άλλαξε, αλλά πάει από το κακό στο χειρότερο εξ ου και η υποβάθμιση. Δείχνουν να μη γνωρίζουν ότι τα ελληνικά ομόλογα βρίσκονται στα ύψη και η πιθανότητα χρεοκοπίας είναι η υψηλότερη για χώρα σ’ ολόκληρη την υφήλιο. Δείχνουν να μη γνωρίζουν ότι οι ελληνικές τράπεζες επιβιώνουν αποκλειστικά από τη στήριξη της ΕΚΤ και της Τράπεζας της Ελλάδος.
Για το μόνο που ενδιαφέρεται αυτήν τη στιγμή η κυβέρνηση είναι να επιταχύνει το έργο καταστροφήςΔΝΤ είναι πια πολύ κοντά. Ιδίως αν η κατάσταση της ευρωζώνης επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο και η Ισπανία δεν θα μπορεί πλέον να κρατηθεί στην επιφάνεια. που έχει αναλάβει με το «μνημόνιο». Κι αυτό γιατί γνωρίζει ότι οι ημέρες της είναι μετρημένες. Η αναδιαπραγμάτευση και αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους από την κυβέρνηση και το
Αυτό που νοιάζει την κυβέρνηση είναι πριν οδηγηθεί η Ελλάδα στην αναδιάρθρωση του χρέους να κατοχυρώσει την παράδοση της χώρας στους δανειστές της με την περίφημη «δανειακή σύμβαση» που υπέγραψε στις 8 Μαΐου. Το κύριο στοιχείο της «δανειακής σύμβασης» με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ είναι η πλήρης παραίτηση από κάθε έννομο δικαίωμα της χώρας για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων της έναντι οποιασδήποτε καταχρηστικής πρακτικής των δανειστών της. Στη διεθνή πρακτική δεν θα βρει κανείς χειρότερη δανειακή σύμβαση ανάμεσα σε κράτη ή ακόμα και σε ιδιώτες. Σε ιδιωτική επικοινωνία με στέλεχος του ΔΝΤ που έχει πολύχρονη εμπειρία από τη διαπραγμάτευση ανάλογων δανειακών συμβάσεων μας είπε ότι η ελληνική κυβέρνηση, όχι μόνο δεν έφερε την παραμικρή αντίρρηση σε ό,τι της ζητήθηκε, αλλά αποδέχτηκε ρήτρες που καμιά άλλη χώρα, σύμφωνα με την εμπειρία του, δεν έχει αποδεχτεί. «Δεν μου έχει ξανατύχει καμιά άλλη τέτοια περίπτωση, όπου μια κυβέρνηση να παραδίδει αμαχητί και τόσο εύκολα τη χώρα και τον λαό της».
Έτσι έφτασε «η δανειολήπτρια Ελλάδα» να «παραιτείται αμετάκλητα και άνευ όρων από κάθε ασυλία που έχει ή πρόκειται να αποκτήσει σε σχέση με τα περιουσιακά της στοιχεία» ή από κάθε νομική διαδικασία συμπεριλαμβανομένης της ασυλίας από την άσκηση αγωγής, κατάσχεσης, αναγκαστικής εκτέλεσης κατά των περιουσιακών της στοιχείων, εφόσον δεν απαγορεύεται αυτό από ειδικό νόμο (όρος 14 παρ. 5 της Σύμβασης). Ενώ το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, με γνωμοδότησή του, μας ξεκαθαρίζει το νόημα αυτού του όρου της Σύμβασης: «Ούτε ο Δανειολήπτης ούτε τα περιουσιακά του στοιχεία έχουν ασυλία λόγω εθνικής κυριαρχίας…».
Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση παραιτείται από την εθνική κυριαρχία της χώρας, δηλαδή παραιτείται από την προάσπιση όχι μόνο της δημόσιας περιουσίας, αλλά και του εθνικού εδάφους έναντι των απαιτήσεων από τους δανειστές. Έτσι ολόκληρη η χώρα υποθηκεύεται και τίθεται στη διάθεση των δανειστών. Και μόνο αυτός ο όρος αρκεί, με βάση το Διεθνές Δίκαιο, για να χαρακτηριστεί η δανειακή σύμβαση ως αποικιοκρατική. Ανάλογη σύμβαση δεν υπάρχει στην ιστορία του ελληνικού κράτους από την εποχή της περίφημης «πράξης υποτέλειας» του Κωλέττη στα 1826. Με μόνο μια εξαίρεση, τις «δανειακές συμβάσεις» που υπέγραψαν οι κυβερνήσεις των δωσίλογων με τις ιταλικές και γερμανικές δυνάμεις κατοχής.

Αγγλικό δίκαιο
Αυτό που επίσης κάνει εντύπωση είναι ο «ορισμός του αγγλικού δικαίου ως εφαρμοστέου δικαίου για τη σύμβαση». Πολλοί αναρωτιούνται γιατί έγινε αυτό. Ο βασικός λόγος δεν έχει να κάνει με το ΔΝΤ, αλλά με το γεγονός ότι η νομολογία του αγγλικού δικαίου, λόγω του αποικιοκρατικού παρελθόντος της Βρετανίας, δίνει την ευκαιρία για εξαιρετικά ευνοϊκές αποφάσεις υπέρ των δανειστών. Για παράδειγμα, το 90% των καταχρηστικών αποφάσεων σε βάρος χωρών από επενδυτικά κεφάλαια «προβληματικών χρεών», κοινώς γύπες, παίρνονται από βρετανικά δικαστήρια.
Σύμφωνα με τα ειωθότα στη διεθνή αγορά δανεισμού με ομόλογα, ό,τι ισχύει για έναν δανειστή ισχύει για όλους τους δανειστές (pari passu). Αυτό σημαίνει ότι η δανειακή σύμβαση που υπέγραψε η ελληνική κυβέρνηση, οι καταχρηστικοί της όροι, η παραίτηση από την εθνική κυριαρχία, ο ορισμός του αγγλικού δικαίου κ.ο.κ. ισχύουν όχι μόνο για τον δανεισμό από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ αλλά για όλους τους κατόχους ομολόγων του ελληνικού δημόσιου χρέους. Με αυτόν τον τρόπο όλοι οι κερδοσκόποινομότυπο εργαλείο για να απαιτήσουν τη λεηλασία, τη δήμευση και τη διάλυση της χώρας. Αυτός είναι ένας επιπλέον σοβαρός λόγος, όχι μόνον για να φύγει νύχτα η κυβέρνηση και οι συνοδοιπόροι της από τη χώρα, αλλά και για τον λαό να επιβάλει άμεσα την ανατροπή της δανειακής σύμβασης και του μνημονίου, που μπορεί να γίνει μόνο με τη μη αναγνώριση του χρέους και την άρνηση της αποπληρωμής του. (http://www.topontiki.gr)

ΚΡΑΧΤΗΣ