28-05-2014
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β’)
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Περίληψη
Ο δοκιμιογράφος πραγματεύεται το θέμα του ανθρωπισμού και την εξέλιξή του στο πέρασμα των χρόνων. Αρχικά, ορίζει....
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β’)
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Περίληψη
Ο δοκιμιογράφος πραγματεύεται το θέμα του ανθρωπισμού και την εξέλιξή του στο πέρασμα των χρόνων. Αρχικά, ορίζει....
την έννοια της ανθρωπιάς ως συμπόνια και διαπιστώνει ότι στο παρελθόν χρησιμοποιούταν ο όρος ανθρωπισμός παραθέτοντας το παράδειγμα του ιδρυτή του «Ερυθρού Σταυρού» Ντυνάν. Κατόπιν, αφού αναφέρει πως ο ανθρωπισμός αποτελούσε πρότυπο
για τις μελλοντικές γενιές, επισημαίνει ότι η ανθρωπιά αποτελεί κοινή απαίτηση σήμερα. Στη συνέχεια, τονίζει ότι ο συγκεκριμένος όρος έχει παραποιηθεί με αποτέλεσμα τη διαφορετική
σημασία του. Επιπλέον, υπογραμμίζει πως ένας παράγοντας που οδηγεί τον ανθρωπισμό στη ακύρωσή του είναι η επιθυμία του ατόμου για ευζωία. Ολοκληρώνει τον προβληματισμό του,
δηλώνοντας ότι η ανθρωπιά είναι κατά κύριο λόγο βούληση και είδος αδιάλειπτης ενέργειας.
B1.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι σήμερα τα ευγενικά συναισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα λόγω της ανθρώπινης λαιμαργίας και της δίψας για ευζωία. Αυτό συμβαίνει γιατί ο σημερινός άνθρωπος παραβιάζει τις ανθρωπιστικές αξίες τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Στη σημερινή πραγματικότητα επικρατεί ο ανταγωνισμός στις διαπροσωπικές σχέσεις, η υπολογιστική φρόνηση και η χρησιμοθηρία. Επίσης, παρατηρείται επικράτηση του υλικού πολιτισμού σε βάρος του πνευματικού, καθώς και έλλειψη εμπιστοσύνης στο συνάνθρωπο που οδηγεί σε φόβο και ανασφάλεια. Παράλληλα, υπάρχει κρίση των θεσμών, των ηθικών αξιών και απουσία ανώτερων ιδανικών, που οδηγεί στην αύξηση των φαινομένων κοινωνική παθογένειας, όπως η βία και η εγκληματικότητα. Επομένως, κρίνεται απαραίτητη η καλλιέργεια ανθρωπιστικών αξιών, όπως η αγάπη, η δικαιοσύνη, η μόρφωση και η ακεραιότητα.
B2.
Οι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου είναι οι εξής:
α)
1. Παραδείγματα: Η θεματική περίοδος υποστηρίζεται με τη χρήση παραδειγμάτων : «Ο Ντυνάν για παράδειγμα…»
2. Ορισμός: Η θεματική περίοδος αναφέρει τον όρο ανθρωπιά.
Αναλυτικότερα: Οριστέα έννοια: «ανθρωπιά»
Γένος: (λέξη) (εννοείται από την προηγούμενη περίοδο)
Ειδοποιός διαφορά: «τη συμπόνια… του γείτονα»
β)
έτσι: συμπέρασμα-αποτέλεσμα
ωστόσο: αντίθεση
Β3.
α)
αναλίσκεται: ασχολείται, αφιερώνεται, κατακερματίζεται
οικουμενική: πανανθρώπινη, παγκόσμια
διαστρεβλώσεις: αλλοιώσεις, αλλαγές, παραποιήσεις
ολωσδιόλου: τελείως, εντελώς, ολοκληρωτικά
ευζωίας: καλοπέρασης, ευημερίας, ευδαιμονίας
β)
κοινόχρηστος: ιδιωτικός
συμμετοχή: αποχή, απουσία
αυτοακυρώνεται: επικυρώνεται, επιβεβαιώνεται
γνώση: αμάθεια, άγνοια
αδιάκοπης: παροδική, στιγμιαία, σύντομη
Β4.
α)
«αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής»: τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται προκειμένου να μεταφέρουν λόγια τρίτων
«Ερυθρού Σταυρού»: Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται προκειμένου να εσωκλείνουν την ονομασία του ιδρύματος (Τίτλος)
β)
«Ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ’ όλα τα χέρια»
«Μια πραγματικότητα που ξοδεύονται ολόκληρη»
«η δίψα της ευζωίας»
Γ1.
Επικοινωνιακό πλαίσιο: ζητείται άρθρο, επομένως χρειάζεται τίτλος:
«Τα ανθρωπιστικό ιδεώδες»
«Αναζητείται … συνάνθρωπος»
«Ο ανθρωπισμός ως οικουμενική ανάγκη»
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η ανθρώπινη ζωή μέσα από τα βάθη της ιστορίας αποδεικνύει πως πραγματώνεται μέσα από τη συλλογική προσπάθεια και όχι μέσα από ατομικές υστερόβουλες πράξεις. Μέσα, λοιπόν, από πνευματικές αναζητήσεις και φιλοσοφικές θεωρίες καθιερώθηκε και διαδόθηκε ο όρος «ανθρωπισμός». Ο ανθρωπισμός είναι το σύνολο των αξιών με κέντρο και άξονα τον ίδιο τον άνθρωπο. Είναι, όμως, θλιβερό πως στην εποχή μας, παρ’ όλες τις επιστημονικές κατακτήσεις παραμερίζονται οι ανθρωπιστικές αξίες και αγνοούνται οι αρχές του ανθρωπισμού. Αυτό το έλλειμμα του ανθρωπισμού είναι επιβεβλημένο να αντιμετωπιστεί μέσα από ατομική και συλλογική δράση.
Α’ ζητούμενο: Φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα ανθρωπιάς στη σύγχρονη εποχή:
1. Η αλόγιστη τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη (εξοπλισμοί, όπλα μαζικής καταστροφής, περιβαλλοντική υποβάθμιση κ.ά.) υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής του ανθρώπου.
2. Η διάταξη ειδεχθών εγκλημάτων από άτομα, οργανώσεις και κράτη κατά της ανθρωπότητας (τρομοκρατικές ενέργειες, απώλειες αμάχων, εγκλήματα πολέμου κ.ά.).
3. Η άνιση κατανομή του πλούτου και η εκμετάλλευση των χωρών του «τρίτου κόσμου» (υποσιτισμός, πείνα εξαθλίωση, παιδική εργασία).
4. Η διατήρηση σκοταδιστικών, για τον άνθρωπο, θεσμών από αυταρχικά καθεστώτα (θανατική ποινή, ρατσισμός, καταπίεση γυναικών).
5. Η ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι συχνά αβίωτη (απομόνωση, μοναξιά, άγχος, ψυχική φθορά, εγκληματικότητα).
6. Το χρήμα θεοποιείται, οι ανθρώπινες σχέσεις φυραίνουν (ωφελιμισμός, υστεροβουλία, υποδούλωση του ανθρώπου στο καταναλωτικό πρότυπο ζωής).
7. Εμπορευματοποίηση της τέχνης και του αθλητισμού, της παράδοσης και της γνώσης.
8. Αποξένωση από την παράδοση, ξενομανία, πολιτιστική ομοιομορφία. Εντείνεται το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης.
Β’ Ζητούμενο: Ατομική και συλλογική προσπάθεια για την άμεση αντιμετώπιση του ζητήματος.
Ατομική προσπάθεια:
1. Κοινωνική ευαισθησία, εθελοντική προσφορά, άσκηση πίεσης στις κυβερνήσεις.
2. Υιοθέτηση των κοινωνικών αξιών και ιδανικών και αποποίηση του ατομικισμού.
3. Επαφή με το συνάνθρωπο, δημιουργία ουσιαστικών ανθρωπίνων σχέσεων.
4. Επανιεράρχηση αξιών, πνευματική καλλιέργεια.
5. Συνειδητοποίηση της διάστασης του προβλήματος, περισυλλογή, αφύπνιση.
6. Αυτογνωσία, αυτοσεβασμός, αυτοσυνειδησία.
7. Απαγκίστρωση από την καταναλωτική κουλτούρα, εστίαση στην πνευματική ζωή.
Συλλογική Προσπάθεια:
1. Παροχή ανθρωπιστικής παιδείας και όχι ωφελιμιστικής, διαμόρφωση ολόπλευρα καλλιεργημένων ανθρώπων. Απαλλαγή από ρατσιστικές προκαταλήψεις.
2. Βιωματική κατάκτηση των ανθρωπιστικών αξιών (οικογένεια και σχολείο), διεύρυνση των νοητικών δυνατοτήτων και όξυνση κριτικής ικανότητας με την παροχή γνώσεων και γόνιμο διάλογο.
3. Κατοχύρωση των δικαιωμάτων του ανθρώπου με θεσμούς και μέτρα κοινωνικής προστασίας για όλους τους πολίτες.
4. Βελτίωση της ποιότητας ζωής, κυρίως στις μεγαλουπόλεις (δόμηση, πράσινο), αναζωογόνηση της επαρχίας. Διαμόρφωση ενός θετικού πλαισίου ζωής με την εξασφάλιση των αγαθών που παρέχουν ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης.
5. Ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης (πνευματικοί άνθρωποι), προβολή του έργου ανθρωπιστικών οργανώσεων.
6. Προβολή πνευματικών και όχι μόνο υλιστικών προτύπων.
7. Ενημέρωση του κόσμου από τα ΜΜΕ αναφορικά με τα διεθνή προβλήματα.
8. Υιοθέτηση πολιτικής για τη μείωση εξοπλισμών με το στόχο την ειρήνευση στον κόσμο.
9. Επιδίωξη ισόρροπης ανάπτυξης των λαών και δικαιότερης κατανομής των αγαθών.
10. Διεθνής συνεργασία για την προστασία του περιβάλλοντος.
11. Ενίσχυση διεθνών οργανισμών και θεσμών για την αποτελεσματικότερη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
12. Διαφύλαξη των πολιτιστικών αξιών των παραδόσεων κάθε λαού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο ανθρωπισμός, λοιπόν, αποτελεί την πιο εύστοχη εναλλακτική λύση σε κάθε μορφή κρίσης που διέπει την εποχή μας. Είναι αναγκαίο να καταστεί σαφές πως ο άνθρωπος δεν είναι το «μέσο», αλλά ο «σκοπός». Υπό το πρίσμα του ανθρωπισμού και με οδηγό τις ανθρωπιστικές αξίες είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου.
Επιμέλεια: Βασιλειάδου Μ. - Εσκιτζή Ρ. - Ευθυμιάδου Ν. – Μπάσιου Α. - Παρασχάκη Ε. -
Σεβρής Κ. - Χατζηνικολάου Ν.
B1.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι σήμερα τα ευγενικά συναισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα λόγω της ανθρώπινης λαιμαργίας και της δίψας για ευζωία. Αυτό συμβαίνει γιατί ο σημερινός άνθρωπος παραβιάζει τις ανθρωπιστικές αξίες τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Στη σημερινή πραγματικότητα επικρατεί ο ανταγωνισμός στις διαπροσωπικές σχέσεις, η υπολογιστική φρόνηση και η χρησιμοθηρία. Επίσης, παρατηρείται επικράτηση του υλικού πολιτισμού σε βάρος του πνευματικού, καθώς και έλλειψη εμπιστοσύνης στο συνάνθρωπο που οδηγεί σε φόβο και ανασφάλεια. Παράλληλα, υπάρχει κρίση των θεσμών, των ηθικών αξιών και απουσία ανώτερων ιδανικών, που οδηγεί στην αύξηση των φαινομένων κοινωνική παθογένειας, όπως η βία και η εγκληματικότητα. Επομένως, κρίνεται απαραίτητη η καλλιέργεια ανθρωπιστικών αξιών, όπως η αγάπη, η δικαιοσύνη, η μόρφωση και η ακεραιότητα.
B2.
Οι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου είναι οι εξής:
α)
1. Παραδείγματα: Η θεματική περίοδος υποστηρίζεται με τη χρήση παραδειγμάτων : «Ο Ντυνάν για παράδειγμα…»
2. Ορισμός: Η θεματική περίοδος αναφέρει τον όρο ανθρωπιά.
Αναλυτικότερα: Οριστέα έννοια: «ανθρωπιά»
Γένος: (λέξη) (εννοείται από την προηγούμενη περίοδο)
Ειδοποιός διαφορά: «τη συμπόνια… του γείτονα»
β)
έτσι: συμπέρασμα-αποτέλεσμα
ωστόσο: αντίθεση
Β3.
α)
αναλίσκεται: ασχολείται, αφιερώνεται, κατακερματίζεται
οικουμενική: πανανθρώπινη, παγκόσμια
διαστρεβλώσεις: αλλοιώσεις, αλλαγές, παραποιήσεις
ολωσδιόλου: τελείως, εντελώς, ολοκληρωτικά
ευζωίας: καλοπέρασης, ευημερίας, ευδαιμονίας
β)
κοινόχρηστος: ιδιωτικός
συμμετοχή: αποχή, απουσία
αυτοακυρώνεται: επικυρώνεται, επιβεβαιώνεται
γνώση: αμάθεια, άγνοια
αδιάκοπης: παροδική, στιγμιαία, σύντομη
Β4.
α)
«αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής»: τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται προκειμένου να μεταφέρουν λόγια τρίτων
«Ερυθρού Σταυρού»: Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται προκειμένου να εσωκλείνουν την ονομασία του ιδρύματος (Τίτλος)
β)
«Ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ’ όλα τα χέρια»
«Μια πραγματικότητα που ξοδεύονται ολόκληρη»
«η δίψα της ευζωίας»
Γ1.
Επικοινωνιακό πλαίσιο: ζητείται άρθρο, επομένως χρειάζεται τίτλος:
«Τα ανθρωπιστικό ιδεώδες»
«Αναζητείται … συνάνθρωπος»
«Ο ανθρωπισμός ως οικουμενική ανάγκη»
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η ανθρώπινη ζωή μέσα από τα βάθη της ιστορίας αποδεικνύει πως πραγματώνεται μέσα από τη συλλογική προσπάθεια και όχι μέσα από ατομικές υστερόβουλες πράξεις. Μέσα, λοιπόν, από πνευματικές αναζητήσεις και φιλοσοφικές θεωρίες καθιερώθηκε και διαδόθηκε ο όρος «ανθρωπισμός». Ο ανθρωπισμός είναι το σύνολο των αξιών με κέντρο και άξονα τον ίδιο τον άνθρωπο. Είναι, όμως, θλιβερό πως στην εποχή μας, παρ’ όλες τις επιστημονικές κατακτήσεις παραμερίζονται οι ανθρωπιστικές αξίες και αγνοούνται οι αρχές του ανθρωπισμού. Αυτό το έλλειμμα του ανθρωπισμού είναι επιβεβλημένο να αντιμετωπιστεί μέσα από ατομική και συλλογική δράση.
Α’ ζητούμενο: Φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα ανθρωπιάς στη σύγχρονη εποχή:
1. Η αλόγιστη τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη (εξοπλισμοί, όπλα μαζικής καταστροφής, περιβαλλοντική υποβάθμιση κ.ά.) υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής του ανθρώπου.
2. Η διάταξη ειδεχθών εγκλημάτων από άτομα, οργανώσεις και κράτη κατά της ανθρωπότητας (τρομοκρατικές ενέργειες, απώλειες αμάχων, εγκλήματα πολέμου κ.ά.).
3. Η άνιση κατανομή του πλούτου και η εκμετάλλευση των χωρών του «τρίτου κόσμου» (υποσιτισμός, πείνα εξαθλίωση, παιδική εργασία).
4. Η διατήρηση σκοταδιστικών, για τον άνθρωπο, θεσμών από αυταρχικά καθεστώτα (θανατική ποινή, ρατσισμός, καταπίεση γυναικών).
5. Η ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι συχνά αβίωτη (απομόνωση, μοναξιά, άγχος, ψυχική φθορά, εγκληματικότητα).
6. Το χρήμα θεοποιείται, οι ανθρώπινες σχέσεις φυραίνουν (ωφελιμισμός, υστεροβουλία, υποδούλωση του ανθρώπου στο καταναλωτικό πρότυπο ζωής).
7. Εμπορευματοποίηση της τέχνης και του αθλητισμού, της παράδοσης και της γνώσης.
8. Αποξένωση από την παράδοση, ξενομανία, πολιτιστική ομοιομορφία. Εντείνεται το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης.
Β’ Ζητούμενο: Ατομική και συλλογική προσπάθεια για την άμεση αντιμετώπιση του ζητήματος.
Ατομική προσπάθεια:
1. Κοινωνική ευαισθησία, εθελοντική προσφορά, άσκηση πίεσης στις κυβερνήσεις.
2. Υιοθέτηση των κοινωνικών αξιών και ιδανικών και αποποίηση του ατομικισμού.
3. Επαφή με το συνάνθρωπο, δημιουργία ουσιαστικών ανθρωπίνων σχέσεων.
4. Επανιεράρχηση αξιών, πνευματική καλλιέργεια.
5. Συνειδητοποίηση της διάστασης του προβλήματος, περισυλλογή, αφύπνιση.
6. Αυτογνωσία, αυτοσεβασμός, αυτοσυνειδησία.
7. Απαγκίστρωση από την καταναλωτική κουλτούρα, εστίαση στην πνευματική ζωή.
Συλλογική Προσπάθεια:
1. Παροχή ανθρωπιστικής παιδείας και όχι ωφελιμιστικής, διαμόρφωση ολόπλευρα καλλιεργημένων ανθρώπων. Απαλλαγή από ρατσιστικές προκαταλήψεις.
2. Βιωματική κατάκτηση των ανθρωπιστικών αξιών (οικογένεια και σχολείο), διεύρυνση των νοητικών δυνατοτήτων και όξυνση κριτικής ικανότητας με την παροχή γνώσεων και γόνιμο διάλογο.
3. Κατοχύρωση των δικαιωμάτων του ανθρώπου με θεσμούς και μέτρα κοινωνικής προστασίας για όλους τους πολίτες.
4. Βελτίωση της ποιότητας ζωής, κυρίως στις μεγαλουπόλεις (δόμηση, πράσινο), αναζωογόνηση της επαρχίας. Διαμόρφωση ενός θετικού πλαισίου ζωής με την εξασφάλιση των αγαθών που παρέχουν ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης.
5. Ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης (πνευματικοί άνθρωποι), προβολή του έργου ανθρωπιστικών οργανώσεων.
6. Προβολή πνευματικών και όχι μόνο υλιστικών προτύπων.
7. Ενημέρωση του κόσμου από τα ΜΜΕ αναφορικά με τα διεθνή προβλήματα.
8. Υιοθέτηση πολιτικής για τη μείωση εξοπλισμών με το στόχο την ειρήνευση στον κόσμο.
9. Επιδίωξη ισόρροπης ανάπτυξης των λαών και δικαιότερης κατανομής των αγαθών.
10. Διεθνής συνεργασία για την προστασία του περιβάλλοντος.
11. Ενίσχυση διεθνών οργανισμών και θεσμών για την αποτελεσματικότερη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
12. Διαφύλαξη των πολιτιστικών αξιών των παραδόσεων κάθε λαού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο ανθρωπισμός, λοιπόν, αποτελεί την πιο εύστοχη εναλλακτική λύση σε κάθε μορφή κρίσης που διέπει την εποχή μας. Είναι αναγκαίο να καταστεί σαφές πως ο άνθρωπος δεν είναι το «μέσο», αλλά ο «σκοπός». Υπό το πρίσμα του ανθρωπισμού και με οδηγό τις ανθρωπιστικές αξίες είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου.
Επιμέλεια: Βασιλειάδου Μ. - Εσκιτζή Ρ. - Ευθυμιάδου Ν. – Μπάσιου Α. - Παρασχάκη Ε. -
Σεβρής Κ. - Χατζηνικολάου Ν.
====================
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α1. Το κείμενο πραγματεύεται τη διαχρονική σημασία της ανθρωπιάς. Η συχνή χρήση του παλαιότερου όρου του ανθρωπισμού προκύπτει από τη μεγάλη αξία του, αφού κάποιος συμπάσχει με όσα πλήττουν κάθε άνθρωπο αδιακρίτως και προσπαθεί να τον βοηθήσει χωρίς ωφελιμιστική διάθεση. Αυτός ο τύπος ανθρώπου αποτελεί διαχρονικό πρότυπο, αν και λίγοι μπορούσαν να ανταποκριθούν καθημερινά και έμπρακτα σε αυτό. Σήμερα το γενικό αίτημα για ανθρωπιά προκύπτει από τη συνειδητοποίηση και αναζήτηση διεξόδου στα πανανθρώπινα προβλήματα. Ωστόσο ο όρος έχει παραποιηθεί λόγω ποικίλων επιδιώξεων και πολυχρησίας, γεγονός που ευτελίζει το υψηλό νόημα της λέξης, τον αυθορμητισμό και την απλότητά της. Έτσι, ο σύγχρονος άνθρωπος ξεχνά πως η ανθρωπιά ισοδυναμεί με έμπρακτη εκδήλωση του ενδιαφέροντος για το συνάνθρωπο, χωρίς εγωισμό, και για αυτό είναι δύσκολος.
Β.1. Στη σύγχρονη υπερκαταναλωτική εποχή ο άνθρωπος έχει θέσει ως υψηλότερο στόχο του την απόκτηση όλο και περισσότερων υλικών κυρίως αποκτημάτων. Ειδικότερα, στο επίκεντρο βρίσκεται ως επί το πλείστον η κάλυψη των υλικών του αναγκών, η ανταπόκριση στα διαφημιστικά πρότυπα που καθημερινά προβάλλονται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η καλοπέραση. Άρα, η έμφαση δίνεται στο «εγώ». Συνεχώς ο άνθρωπος παραγκωνίζει την πνευματική και ηθική του διάσταση, περιορίζει το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο, τη συμπόνια, την παροχή βοήθειας, την ανθρωπιά. Και όχι μόνο τα παραγκωνίζει αλλά επιπλέον τα θεωρεί και ξεπερασμένα, άχρηστα, μάταια, γιατί δεν μπορεί να αντιληφθεί καμία άλλη διάσταση πλην της υλικής. Έτσι, χάνει τη βαθύτερη ουσία του, απανθρωποποιείται, αποκοινωνικοποιείται. Και αυτό μόνο με ευτυχία δεν μπορεί να ισοδυναμεί.
Β.2. α) Δύο τρόποι ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφο του κειμένου είναι οι ακόλουθοι:
- Ορισμός: «και με την « ανθρωπιά» εννοούμε, φυσικά, τη συμπόνια, τη συμμετοχή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το πάθος του γείτονα. Του κάθε ανθρώπου»
- Παράδειγμα: «Ο Ντυνάν , για παράδειγμα, ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού», υπήρξε ένα τέτοιος ανθρωπιστής» (δίνει παράδειγμα της έννοιας του ανθρωπιστή σε παλαιότερη εποχή και αυτό είναι το παράδειγμα του Ντυνάν)
(Σημείωση: Στην ίδια παράγραφο μπορούν να εντοπιστούν άλλοι δύο τρόποι ανάπτυξης. Ο ένας είναι η αναλογία: «Η «ανθρωπιά» είναι … ένα νόμισμα …» και ο άλλος η αιτιολόγηση: «Η «ανθρωπιά» είναι … γιατί … μεγάλη».
Όμως οι τρόποι αυτοί δεν κυριαρχούν στην παράγραφο και γι’ αυτό δεν επιλέχθηκαν στην παραπάνω απάντηση.)
β) Η διαρθρωτική λέξη «έτσι» στην τέταρτη παράγραφο δηλώνει αποτέλεσμα, συμπέρασμα. Συγκεκριμένα συμπεραίνεται η αλλοίωση του όρου «ανθρωπιά» και οι πολλαπλές ερμηνείες του ως αποτέλεσμα των διαστρεβλώσεων που έχουν υποστεί οι όροι (λέξεις).
Η διαρθρωτική λέξη «ωστόσο» στην έκτη παράγραφο δηλώνει αντίθεση. Συγκεκριμένα εκφράζεται η αντίθεση ότι από τη μία η ανθρωπιά είναι λέξη / όρος / λόγος και από την άλλη ότι η ανθρωπιά είναι βούληση και πράξη.
Β3. α) αναλίσκεται = ξοδεύεται
οικουμενική =πανανθρώπινη
διαστρεβλώσεις = αλλοιώσεις
ολωσδιόλου = εντελώς
ευζωίας = ευημερίας
β) κοινόχρηστος ≠ προσωπικός
συμμετοχή ≠ αποχή
αυτοακυρώνεται ≠ αυτοεπιβεβαιώνεται
γνώση ≠ άγνοια
αδιάκοπης ≠ σποραδικής
Β4. α) Στην πρώτη παράγραφο με τη φράση «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» μεταφέρεται αυτούσια-αυτολεξεί η κοινή γνώμη της εποχής.
Με τη φράση «Ερυθρού Σταυρού» δηλώνεται το όνομα ενός συγκεκριμένου φορέα, μίας οργάνωσης.
β) Τρεις εκφράσεις του κειμένου με μεταφορική σημασία είναι οι ακόλουθες:
- «η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα»
- «ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας, σιγά σιγά φτωχαίνει, αδειάζει, αποστεώνεται, αυτοακυρώνεται»
- «ο «ανθρωπιστής», ένας άνθρωπος με σπουδαίες ικανότητες, που αναλίσκεται με ειλικρίνεια, χωρίς υστεροβουλία»
Γ1
Επικοινωνιακό πλαίσιο: άρθρο
Τίτλος: «Αναζητώντας τον άνθρωπο»
Πρόλογος: αφόρμηση από επίκαιρο γεγονός (π.χ. αύξηση αριθμού ρακοσυλλεκτών και αστέγων)
Ύφος: επίσημο, τυπικό (χρήση γ΄ προσώπου)
Γλώσσα: αναφορική
Α΄ ζητούμενο: Φαινόμενα έλλειψης ανθρωπιάς
• Καθημερινές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων (π.χ. αναξιοκρατία, καταπάτηση της ελευθερίας, της ιδιοκτησίας, της ζωής, του δικαιώματος εργασίας, αδικίες κ.λπ.).
• Ρατσιστικές και εθνικιστικές εκδηλώσεις, μισαλλοδοξία, έλλειψη αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού.
• Ατομικισμός, ωφελιμισμός, αδιαφορία για τον συνάνθρωπο, ιδιοτελής συμπεριφορά κ.λπ.
• Αμοραλισμός, υλικός ευδαιμονισμός, έλλειψη ιδανικών.
• Έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας (π.χ. εγκλήματα, ληστείες, τρομοκρατία, βασανιστήρια, δολοφονίες, ενδοσχολική βία κ.λπ.).
• Επισφαλής ειρήνη, συχνοί πόλεμοι, συνεχείς πολεμικοί εξοπλισμοί.
• Εκμετάλλευση (πολιτική και οικονομική) των αδύναμων χωρών από τις ισχυρές.
• Στυγνός ορθολογισμός, κυριαρχία του τεχνοκρατικού πνεύματος, αποπνευματοποίηση.
• Απανθρωποποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας, επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα καταστροφικά για τον άνθρωπο (π.χ. παραγωγή και χρήση βιολογικών και πυρηνικών όπλων).
• Καταστροφή του περιβάλλοντος (π.χ. εξάντληση φυσικών πόρων, ερημοποίηση, μόλυνση ατμόσφαιρας-υδάτων-εδάφους, εξαφάνιση βιολογικών ειδών).
• Συνθήκες ζωής στις μεγαλουπόλεις (π.χ. αλλοτρίωση, αποξένωση-μοναξιά, υποβάθμιση των διαπροσωπικών σχέσεων κ.λπ.)
Β΄ ζητούμενο: Δραστηριότητες
Ατομικές
• Ευσυνειδησία, ανάπτυξη ηθικής συνείδησης και αισθήματος ομαδικότητας.
• Ευαισθητοποίηση για τα κοινωνικά προβλήματα.
• Ατομική πρωτοβουλία, ανάληψη ευθυνών και εκπλήρωση καθηκόντων.
• Ενδιαφέρον και ενημέρωση για τα πολιτικά και τα κοινωνικά ζητήματα, και κριτική αντιμετώπισή τους.
• Ανάληψη κοινωνικής δράσης, εθελοντική συμμετοχή σε οργανώσεις και κοινωνικά δρώμενα
Συλλογικές
• Έμφαση από τους φορείς αγωγής και κυρίως το σχολείο στη σημασία του ανθρωπισμού και στην ανάπτυξη συλλογικότητας. Ισχυροποίηση των θεσμών των μαθητικών κοινοτήτων και δραστηριοποίησή τους για ανιδιοτελή προσφορά στο κοινωνικό σύνολο (εθελοντικές δράσεις).
• Προβολή ανθρωπιστικών προτύπων από τα Μ.Μ.Ε. και ευαισθητοποίηση του κοινού για τα κοινωνικά προβλήματα.
• Ενίσχυση και δραστηριοποίηση συλλογικών φορέων (π.χ. πολιτιστικοί σύλλογοι) και μη κερδοσκοπικών οργανισμών (π.χ. φιλανθρωπικά ιδρύματα) για την προσφορά στον συνάνθρωπο.
• Καλλιέργεια ενός ανθρωπιστικού και συλλογικού κλίματος από τον καλλιτεχνικό και πνευματικό κόσμο για την ευαισθητοποίηση των πολιτών.
• Αναθεώρηση της νομοθεσίας και ενδυνάμωση του κράτους πρόνοιας, αμερόληπτη απονομή δικαιοσύνης για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων.
• Διαφύλαξη ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω διεθνών οργανισμών, π.χ. Ο.Η.Ε., Διεθνής Αμνηστία.
Επίλογος: ανακεφαλαίωση και έμφαση στην αναγκαιότητα άμεσης εξάπλωσης και επικράτησης του ανθρωπιστικού ιδεώδους.
Σημείωση: η παραπάνω ανάπτυξη των ζητουμένων θεωρείται ενδεικτική.
============
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΤΕΤΑΡΤΗ 28 ΜΑΪΟΥ 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το κείμενο πραγματεύεται τη σημασία που δίνουμε στον όρο ανθρωπιά στην εποχή μας .Αρχικά επισημαίνεται η διαφοροποίηση μεταξύ του ανθρωπιστή ως ενός ανθρώπου που έκανε ευεργεσίες και του απλού αλληλέγγυου ανθρώπου που βοηθά τον συνάνθρωπο .Συγκρίνεται επιπλέον το περιεχόμενο του υψηλού ανθρωπιστικού ιδανικού στο παρελθόν με το σύγχρονο κοινό κι επιτακτικό αίτημα για ανθρωπιά ,καταδεικνύοντας έτσι την αναγκαιότητα για διέξοδο από τα σημερινά προβλήματα. Ωστόσο η λέξη ανθρωπιά υφίσταται παραποιήσεις με αποτέλεσμα ο καθένας μας να εννοεί διαφορετικά πράγματα με αυτή. Αυτή η σημασιολογική φθορά της λέξης σχετίζεται με την απουσία της ανάλογης συμπεριφοράς και της επικράτησης του ατομικισμού .Τελικά όμως η ανθρωπιά είναι πρωτίστως θέληση για κατανόηση του άλλου, είναι απάρνηση του ατομικού συμφέροντος και προϋποθέτει συνεχή προσπάθεια.
Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 έως 120 λέξεων το περιεχόμενο του αποσπάσματος που ακολουθεί: «Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.».
Μονάδες 10
«Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.». Αποτελεί γεγονός πως οι προτεραιότητες του σύγχρονου ανθρώπου περιστρέφονται γύρω από το κυνήγι της υλικής ευδαιμονίας και των χρημάτων. Στην προσπάθειά του αυτή, ο άνθρωπος συχνά χρησιμοποιεί ως μέσο τον συνάνθρωπο. Η αγένεια τείνει να «νομιμοποιηθεί» στις συνειδήσεις» των ανθρώπων και οι ευγενικές συμπεριφορές αντιμετωπίζονται με καχυποψία και δυσπιστία. Την ίδια στιγμή, οι επιθυμίες του, μοιάζουν με κατάλογο χωρίς τέλος. Βέβαια, υπάρχουν και εκείνοι που «φροντίζουν» προκειμένου οι πλασματικές ανάγκες του να μην έχουν τέλος, ωστόσο, σίγουρα τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά, εάν ήταν φορέας ανθρωπιστικής παιδείας. Το ήθος, οι αξίες και τα ιδανικά,
θα τον καθοδηγούσαν και θα συνέβαλλαν στη διαμόρφωση διαπροσωπικών σχέσεων βασισμένων στην ειλικρίνεια, τον σεβασμό και την ευγένεια.
Β2. α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφο του κειμένου (Η «ανθρωπιά»
… «εν πολέμω και εν ειρήνη») και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 6
Ο συγγραφέας στη πρώτη παράγραφο του κειμένου, χρησιμοποιεί συνδυασμό μεθόδων ανάπτυξης.
Χρησιμοποιεί τον ορισμό και τα παραδείγματα.
Αρχικά ορίζει την «ανθρωπιά» (Και με την «ανθρωπιά» εννοούμε… του κάθε ανθρώπου.»
Οριστέα έννοια: «ανθρωπιά»
Γένος της έννοιας: «συμπόνια», «συμμετοχή».
Ειδοποιοός διαφορά: «με τον έναν… κάθε ανθρώπου»
Στη συνέχεια μας παραθέτει με τη μορφή παραδείγματος, τη περίπτωση του ιδρυτή του «Ερυθρού Σταυρού» που διευκρινίζει τι θα πει ανθρωπιά («Ο Ντυνάν, για παράδειγμα… και εν ειρήνη.»)
Ενδεικτικές λέξεις/φράσεις που βοηθούν στον εντοπισμό των μεθόδων, είναι για τον ορισμό το ρήμα «εννοούμε», ενώ για τα παραδείγματα η φράση «για παράδειγμα».
β) Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις:
Πρόκειται για διαρθρωτικές λέξεις, οι οποίες συμβάλλουν στη συνοχή του κειμένου.
έτσι (στην τέταρτη παράγραφο): Αποτέλεσμα – συμπέρασμα.
ωστόσο (στην έκτη παράγραφο). Αντίθεση.
Μονάδες 4
Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
αναλίσκεται: εξαντλείται, στερεύει.
οικουμενική: παγκόσμια, καθολική.
διαστρεβλώσεις: αλλοιώσεις, παραποιήσεις.
ολωσδιόλου: πλήρως, εντελώς.
ευζωίας: ευημερίας, καλοζωίας.
Μονάδες 5
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
κοινόχρηστος: ιδιωτικός, προσωπικός.
συμμετοχή: αποχή
αυτοακυρώνεται: αυτοεπιβεβαιώνεται, επικυρώνεται.
γνώση: άγνοια, αδαημοσύνη.
αδιάκοπης: ασυνεχούς, διακοπτόμενης.
Μονάδες 5
Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω περιπτώσεις:
«αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» (στην πρώτη παράγραφο)
«Ερυθρού Σταυρού» (στην πρώτη παράγραφο).
Μονάδες 2
Τα εισαγωγικά στη πρώτη περίπτωση («αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής») χρησιμοποιούνται για να μεταφέρουν αυτούσια τα λεγόμενα ενός τρίτου προσώπου. Στη δεύτερη περίπτωση, η φράση «Ερυθρός Σταυρός» τοποθετείται σε εισαγωγικά γιατί αποτελεί όνομα-επωνυμία οργανισμού.
β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τρεις εκφράσεις με μεταφορική σημασία.
«αναζητεί διέξοδο» (στη τρίτη παράγραφο).
«αποστεώνεται» (στη πέμπτη παράγραφο).
«ακτινοβολεί παντού» (στην έκτη παράγραφο).
Μονάδες 3
Γ. Το επικοινωνιακό πλαίσιο της έκθεσης είναι το άρθρο σε τοπική εφημερίδα. Εκτός από τον απαραίτητο τίτλο, θετική θεωρείται η χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου, καθώς ο συντάκτης απευθύνεται στην τοπική κοινωνία στην οποία ανήκει. Ενδεχομένως και η χρήση με φειδώ των ερωτήσεων με σκοπό τον προβληματισμό των αναγνωστών προσιδιάζει σε ένα κείμενο τέτοιου είδους.
Ενδεικτικός τίτλος: «(Απ)ανθρωπιά στις μέρες μας»
Ενδεικτικός πρόλογος
Το μοντέλο της σύγχρονης εποχής θεωρεί πρώτιστη αξία την ατομική καλοπέραση και ευζωία.
Έτσι οι κάτοικοι των δυτικών κοινωνιών ασχολούνται με την προσωπική τους ευχαρίστηση, χωρίς να αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς αυτής σε διεθνές, κρατικό αλλά και τοπικό επίπεδο. Ακόμα και σήμερα, δηλαδή, στην εποχή που η χώρα μας διανύει μια από τις πιο δύσκολες στιγμές της, είναι φανερό το έλλειμμα ανθρωπιάς.
Φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα ανθρωπιάς (αναφέρονται ενδεικτικά θεματικές ενότητες με τις οποίες θα μπορούσε να ασχοληθεί ο υποψήφιος)
Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε πως τα ανθρωπιστικά ιδεώδη στην εποχή μας βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο. Η καθημερινή πραγματικότητα επιβεβαιώνει ότι διέρχονται βαθιά κρίση.
Επισημαίνουμε καταστάσεις και γεγονότα της εποχής μας που επαληθεύουν την άποψη αυτή.
• Κύριο μέλημα του ατόμου είναι το υλικό κέρδος, ο υλικός ευδαιμονισμός. Η καταναλωτική
μανία δεν αφήνει πολλά περιθώρια ανθρωπιάς. Οι άνθρωποι εκμεταλλεύονται τους συνανθρώπους
τους και για να κερδίσουν υιοθετώντας την απάνθρωπη αντίληψη: «ο θάνατός σου η ζωή μου».
• Οι διαπροσωπικές σχέσεις κατάντησαν υπολογιστική προσέγγιση• αποβλέπουν
αποκλειστικά και μόνο στο υλικό συμφέρον. Το χαμόγελο της καλόβουλης διάθεσης
αντιμετωπίζεται με καχυποψία• η αυθόρμητη προσέγγιση αποτελεί είδος «εν ανεπαρκεία»• το
ξάνοιγμα της καρδιάς θεωρείται επικίνδυνη επιπολαιότητα. Η έννοια «φιλία» έχει χάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό το εννοιολογικό της περιεχόμενο.
• Οι ηθικές αξίες υφίστανται την πιο σκληρή δοκιμασία. Αρετές, όπως η ειλικρίνεια, η συνέπεια, η αντικειμενικότητα, η δίκαιη στάση απέναντι στους συνανθρώπους μας, η ανιδιοτέλεια, η ζεστή καρδιά ηχούν παράταιρα στην εποχή μας. Ο άνθρωπος έγινε εγωιστής, ατομιστής, σκληρός και αδιάφορος για το συνάνθρωπο. Μένει ασυγκίνητος από τον πόνο του διπλανού του, δεν τον εγγίζει το δράμα του και κωφεύει στις παρακλήσεις του.
• Η μοναξιά, η εσωστρέφεια και η απομόνωση. Το άγχος της αβεβαιότητας δημιουργεί φοβερά ψυχικά αδιέξοδα. Ο άνθρωπος δε βρίσκεται κοντά στο συνάνθρωπο, για να τον βοηθήσει στο ξεπέρασμα των δυσκολιών του.
• Οι οίκοι ευγηρίας πολλαπλασιάζονται με ταχύτατους ρυθμούς. Η οικογένεια περνά κρίση και δεν μπορεί να μιλά κανείς για οικογενειακή θαλπωρή. Πολλοί νέοι δεν αντιμετωπίζουν τους ηλικιωμένους με σεβασμό και δεν αναγνωρίζουν την προσφορά τους. Όταν καταστούν ανίκανοι για εργασία, τους στοιβάζουν σε οίκους ευγηρίας, για να απαλλαγούν από τη φροντίδα που επιβάλλει η ηλικία τους.
• Η τεχνολογία μεταβάλλει τον άνθρωπο σε εξάρτημά της. Η ανισομερής ανάπτυξη του τεχνικού και ηθικοπνευματικού πολιτισμού αποπροσωποποίησε τον άνθρωπο. Η ειδίκευση τον αλλοτρίωσε, τον απευαισθητοποίησε, τον μετέβαλε σε μια απλή εξειδικευμένη παραγωγική μονάδα που «γνωρίζει τα πάντα για το τίποτα». Ο στοχασμός και ο ευρύτερος προβληματισμός για τον άνθρω¬πο είναι έννοιες ασύμβατες με την σημερινή νοοτροπία του ανθρώπου.
• Η αποστασιοποίηση του ανθρώπου από την προσπάθεια για επίλυση των κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων. Οι άνθρωποι σε μεγάλο ποσοστό έγιναν καιροσκόποι. Δε θεωρούν υποχρέωση και καθήκον τους τη συμμετοχή στο κοινωνικο-πολιτικό «γίγνεσθαι», αλλά την έχουν συνδυάσει με το αν τους αποφέρει υλικό κέρδος. Στη νοοτροπία, βέβαια, αυτή των πολιτών συμβάλλουν ουσιαστικά και οι κοινωνικές αδικίες, η αναξιοκρατία, η πολιτική υποκρισία και ο πολιτικός αμοραλισμός.
• Η όξυνση των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας: βία, έγκλημα, περιθωριοποίηση, αναρχία, φανατισμός.
• Τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται σε πολλά κράτη του πλανήτη μας. Τυραννικά καθεστώτα φυλακίζουν αντιφρονούντες και τα σκληρά βασανιστήρια βρίσκονται σε ημερήσια διάταξη.
• Πολεμικές συγκρούσεις παρατηρούνται σε πολλά σημεία του πλανήτη μας. Τα οικονομικά συμφέροντα και η δημιουργία σφαιρών επιρροής οδηγούν σε αιματηρές συρράξεις και ο άνθρωπος κατάντησε ασήμαντη ύπαρξη.
• Ο κοινωνικός και φυλετικός ρατσισμός είναι εμφανέστατος στην εποχή μας. Ομάδες ατόμων δεν γίνονται αποδεκτές, περιθωριοποιούνται και απομονώνονται. Το χρώμα, η θρησκεία και η καταγωγή αποτελούν ακόμη στην εποχή μας κριτήρια για εκμετάλλευση, παραγκωνισμό και καταπίεση πολλών ατόμων.
• Η απόσταση που χωρίζει τα άτομα των αναπτυγμένων χωρών από εκείνα των υπανάπτυκτων. Υπάρχουν ανεπίτρεπτες οικονομικές ανισότητες στον κόσμο. Στις υπανάπτυκτες χώρες αγωνιούν οι γονείς να βρουν τρόπους να αυξήσουν τις θερμίδες των παιδιών τους, ενώ στις αναπτυγμένες παρατηρείται ακριβώς η αντίθετη αγωνία, πώς δηλαδή θα χάσουν οι νέοι τις θερμίδες που απέκτησαν από την καταναλωτική τους βουλιμία.
• Τα τεράστια, επίσης, κονδύλια που διατίθενται για εξοπλισμούς φανερώνουν την αναλγησία των αναπτυγμένων χωρών απέναντι στους ανθρώπους του τρίτου κόσμου.
• Δημιουργούνται οικολογικά προβλήματα, εξαιτίας της απληστίας του ανθρώπου. Η θεοποίηση του κέρδους οδήγησε στην υπερεκμετάλλευση και στο βιασμό της φύσης. Ο άνθρωπος με σύμμαχο την τεχνολογία προχωρά ακάθεκτος στην «αφαίμαξη» όλο και περισσότερων στοιχείων από τη φύση, που η αναπλήρωσή τους θεωρείται αδύνατη. Η ενέργεια αυτή θεωρείται και ανήθικη, γιατί στρέφεται ενάντια στη ζωή του ανθρώπου, που κανείς δεν δικαιούται να τη θέσει σε κίνδυνο. Ο άνθρωπος της εποχής μας δεν συνειδητοποίησε ότι δεν κλη¬ρονομήσαμε τη γη από
τους προγόνους μας, αλλά τη δανειστήκαμε από τους απογόνους μας.
• Η έλλειψη ανθρωπιάς φαίνεται ακόμη και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι ειδήσεις για τη δυστυχία του κόσμου παρουσιάζονται στο κοινό με αναισθησία και κυνικότητα. Κάθε φορά που παρακολουθούμε τα δελτία ειδήσεων, παρελαύνουν μπροστά μας εικόνες διαμελισμένων συνανθρώπων μας, σκηνές φόνου και, γενικότερα, εικόνες ανείπωτης φρίκης. Όλα αυτά παρουσιάζονται με εκπληκτική άνεση και πολλές φορές με ψυχρό τρόπο από μερικούς δημοσιογράφους, οι οποίοι μέσα από την παρουσίαση της φρίκης επιδιώκουν την προβολή τους. Τι άλλο φανερώνουν
αυτά παρά αναισθησία και απανθρωπιά;
Ενδεικτική μεταβατική παράγραφος
Τα φαινόμενα αυτά καταδεικνύουν την ανάγκη συμμετοχής και δραστηριοποίησης των πολιτών κάθε κοινότητας και δήμου. Καθένας από εμάς δύναται να λάβει δράση ούτως ώστε να αντιμετωπιστεί το έλλειμμα ανθρωπιάς τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.
Δραστηριότητες ατομικές και συλλογικές που αποσκοπούν στον περιορισμό του ελλείμματος ανρθωπιάς
Επισημαίνουμε τους κυριότερους παράγοντες, που μπορούν να ευαισθητο¬ποιήσουν τους ανθρώπους σχετικά με τα ανθρωπιστικά ιδανικά και να τους πα¬ρακινήσουν για την υλοποίησή τους.
• Η οικογένεια. Ο ηθικοπλαστικός ρόλος της οικογένειας είναι αναμφισβήτητος. Οι πρώτες εγγραφές ευαισθησίας στα νεαρά άτομα γίνονται στο οικογε¬νειακό περιβάλλον. Οφείλει, επομένως, η αγωγή να αποβλέπει στην ευαισθητο¬ποίηση απέναντι στο συνάνθρωπο και στη συνειδητοποίηση ότι: «ο άνθρωπος μπορεί να γίνει για τον άνθρωπο θεός».
• Η Παιδεία. Να έχει ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο. Να μη στοχεύει μόνο στον παραγωγικό άνθρωπο, γιατί η αντίληψη αυτή οδηγεί στο να εξειδικεύεται το άτομο, πριν ακόμη ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα. Η ισόρροπη, επίσης, ανάπτυξη του τεχνικού και του ηθικοπνευματικού πολιτισμού αποτελεί αναγκαιότητα, γιατί μόνο με τον τρόπο αυτό θα περιοριστεί η μηχανοκρατία και θα μείνουν περιθώρια να βρει ο άνθρωπος τον εαυτό του, την ευαισθησία και την ανθρωπιά του.
• Ο επαναπροσδιορισμός αξιών. Οι άνθρωποι πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους τους. Το κέρδος να μη θεωρείται αυτοσκοπός, ιδεολογία, κύριο μέλημα, μοναδική επιδίωξη. Μόνο τότε ο άνθρωπος θα αποβάλει την απληστία, την καταναλωτική μανία, την εκμετάλλευση και θα θεσπίσει το μέτρο ως τρόπο ζωής. Θα του δοθεί ακόμη η ευκαιρία να ασκήσει αυτοκριτική, να δει καλύτερα τον προορισμό του, να ευαισθητοποιηθεί και να γίνει συνάνθρωπος. Ίσως τότε αρετές, όπως η αγάπη, ο αλτρουισμός, η ειλικρίνεια, η συμπαράσταση, η ανιδιοτέλεια, δε θα αποτελούν πια φραστικά πυροτεχνήματα, αλλά θα γίνονται πράξη στην καθημερινή μας ζωή.
• Η προώθηση των αναγκαίων όρων της κοινωνικής ζωής. Το άτομο να μάθει να διαλέγεται, να συνεργάζεται, να αναγνωρίζει την προσφορά των συνανθρώπων του, να νιώθει και να κατανοεί τις ανάγκες των άλλων, να αποβάλει τον εγωισμό, τον ατομισμό και να αισθάνεται μέλος του κοινωνικού συνόλου. Με τις πιο πάνω αρετές θα διαμορφώσει υγιή κοινωνική συνείδηση και θα ευαισθητοποιείται σε θέματα ανθρωπιάς.
• Να θεσπιστούν δημοκρατικοί τρόποι διακυβέρνησης, έτσι ώστε να επικρατεί αξιοκρατία, ισονομία και να κατοχυρώνονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα άτομα ζώντας σε μια ευνομούμενη πολιτεία εθίζονται σ’ έναν ανθρώπινο τρόπο συμπεριφοράς και συνεργασίας.
• Να ευαισθητοποιηθούν τα άτομα σε θέματα ειρήνης, μέσω των ειρηνιστικών και άλλων οργανώσεων, γιατί μόνο έτσι θα ασκηθούν πιέσεις, για να επιτευχθεί η ειρηνική συμβίωση των λαών.
• Το άτομο να συνειδητοποιήσει πως είναι πολίτης του κόσμου. Η συνειδητοποίηση της αντίληψης αυτής θα το καταστήσει ενεργό πολίτη, που θα αγωνίζεται, για να απαλύνει τον πόνο των δεινοπαθούντων συνανθρώπων του.
• Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορούν να παίξουν σπουδαίο ρόλο στην προσπάθεια προώθησης των ανθρωπιστικών ιδανικών. Με την προβαλλόμενη θεματογραφία τους έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν στους θεατές, ακροατές ή αναγνώστες τους ανθρωπιστική
συνείδηση. Αν δεν αποβλέπουν μόνο στο κέρδος και στον εντυπωσιασμό, μπορούν να αποτελέσουν σχολείο που θα καλλιεργεί το ανθρωπιστικό ιδεώδες και μέσω αυτών είναι δυνατόν να υποδεικνύονται οι προσφορότεροι τρόποι, για να γίνονται οι άνθρωποι συνάνθρωποι.
• Οι πνευματικοί άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα με τα έργα τους να διοχετεύουν ανθρωπιστικές αξίες και να προβάλλουν ιδανικά. Για να θεωρούνται άξιοι της αποστολής τους, οφείλουν να μην κωφεύουν, όταν καταρρακώνεται η αξιοπρέπεια του συνανθρώπου και ο ανθρώπινος πόνος και η δυστυχία πλημμυρίζουν την εποχή μας.
• Εθελοντισμός: Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος που προσφέρει ανιδιοτελώς τον ελεύθερο χρόνο του ή τη γνώση του για χρήσιμες δράσεις προς όφελος άλλων, χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα. Με αυτή την έννοια ο εθελοντισμός ταυτίζεται με τη φιλανθρωπία, όπως χρησιμοποιήθηκε κατά την κλασική εποχή κυρίως για να αποδώσει μια καινούργια αρετή, την αγάπη για το συνάνθρωπο. Όσο όμως και αν επιδιώχθηκε από όλους να ταυτιστούν οι δύο έννοιες, ο εθελοντισμός συνεχίζει να εμπνέει περισσότερο, ειδικά στη σημερινή εποχή που κυριαρχεί ο ατομικισμός.
Ενδεικτικός επίλογος
Συμπερασματικά, είναι ανάγκη να ομολογήσουμε ότι το έλλειμμα ανθρωπιάς ναρκοθετεί την κοινωνική ζωή και δυναμιτίζει την πρόοδο του ανθρώπου σε όλους τους τομείς δραστηριότητάς του. Απαιτείται, επομένως, άτομα και πολιτεία να αφυπνιστούν έγκαιρα και να δραστηριοποιηθούν
αποφασιστικά για την αντιμετώπισή της. Οφείλουμε, ωστόσο, να αντιληφθούμε ότι οποιαδήποτε προσπάθεια αναληφθεί, δε θα τελεσφορήσει, αν δεν υπάρξει ένας επαναπροσδιορισμός αξιών στη σύγχρονη κοινωνία. Χρειάζεται, λοιπόν, να επαναφέρουμε στη ζωής μας τις ανθρωπιστικές αξίες και να επανατοποθετήσουμε τον άνθρωπο στη θέση που πραγματικά του ανήκει, στο κέντρο
δηλαδή της ζωής.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α1. Το κείμενο πραγματεύεται τη διαχρονική σημασία της ανθρωπιάς. Η συχνή χρήση του παλαιότερου όρου του ανθρωπισμού προκύπτει από τη μεγάλη αξία του, αφού κάποιος συμπάσχει με όσα πλήττουν κάθε άνθρωπο αδιακρίτως και προσπαθεί να τον βοηθήσει χωρίς ωφελιμιστική διάθεση. Αυτός ο τύπος ανθρώπου αποτελεί διαχρονικό πρότυπο, αν και λίγοι μπορούσαν να ανταποκριθούν καθημερινά και έμπρακτα σε αυτό. Σήμερα το γενικό αίτημα για ανθρωπιά προκύπτει από τη συνειδητοποίηση και αναζήτηση διεξόδου στα πανανθρώπινα προβλήματα. Ωστόσο ο όρος έχει παραποιηθεί λόγω ποικίλων επιδιώξεων και πολυχρησίας, γεγονός που ευτελίζει το υψηλό νόημα της λέξης, τον αυθορμητισμό και την απλότητά της. Έτσι, ο σύγχρονος άνθρωπος ξεχνά πως η ανθρωπιά ισοδυναμεί με έμπρακτη εκδήλωση του ενδιαφέροντος για το συνάνθρωπο, χωρίς εγωισμό, και για αυτό είναι δύσκολος.
Β.1. Στη σύγχρονη υπερκαταναλωτική εποχή ο άνθρωπος έχει θέσει ως υψηλότερο στόχο του την απόκτηση όλο και περισσότερων υλικών κυρίως αποκτημάτων. Ειδικότερα, στο επίκεντρο βρίσκεται ως επί το πλείστον η κάλυψη των υλικών του αναγκών, η ανταπόκριση στα διαφημιστικά πρότυπα που καθημερινά προβάλλονται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η καλοπέραση. Άρα, η έμφαση δίνεται στο «εγώ». Συνεχώς ο άνθρωπος παραγκωνίζει την πνευματική και ηθική του διάσταση, περιορίζει το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο, τη συμπόνια, την παροχή βοήθειας, την ανθρωπιά. Και όχι μόνο τα παραγκωνίζει αλλά επιπλέον τα θεωρεί και ξεπερασμένα, άχρηστα, μάταια, γιατί δεν μπορεί να αντιληφθεί καμία άλλη διάσταση πλην της υλικής. Έτσι, χάνει τη βαθύτερη ουσία του, απανθρωποποιείται, αποκοινωνικοποιείται. Και αυτό μόνο με ευτυχία δεν μπορεί να ισοδυναμεί.
Β.2. α) Δύο τρόποι ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφο του κειμένου είναι οι ακόλουθοι:
- Ορισμός: «και με την « ανθρωπιά» εννοούμε, φυσικά, τη συμπόνια, τη συμμετοχή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το πάθος του γείτονα. Του κάθε ανθρώπου»
- Παράδειγμα: «Ο Ντυνάν , για παράδειγμα, ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού», υπήρξε ένα τέτοιος ανθρωπιστής» (δίνει παράδειγμα της έννοιας του ανθρωπιστή σε παλαιότερη εποχή και αυτό είναι το παράδειγμα του Ντυνάν)
(Σημείωση: Στην ίδια παράγραφο μπορούν να εντοπιστούν άλλοι δύο τρόποι ανάπτυξης. Ο ένας είναι η αναλογία: «Η «ανθρωπιά» είναι … ένα νόμισμα …» και ο άλλος η αιτιολόγηση: «Η «ανθρωπιά» είναι … γιατί … μεγάλη».
Όμως οι τρόποι αυτοί δεν κυριαρχούν στην παράγραφο και γι’ αυτό δεν επιλέχθηκαν στην παραπάνω απάντηση.)
β) Η διαρθρωτική λέξη «έτσι» στην τέταρτη παράγραφο δηλώνει αποτέλεσμα, συμπέρασμα. Συγκεκριμένα συμπεραίνεται η αλλοίωση του όρου «ανθρωπιά» και οι πολλαπλές ερμηνείες του ως αποτέλεσμα των διαστρεβλώσεων που έχουν υποστεί οι όροι (λέξεις).
Η διαρθρωτική λέξη «ωστόσο» στην έκτη παράγραφο δηλώνει αντίθεση. Συγκεκριμένα εκφράζεται η αντίθεση ότι από τη μία η ανθρωπιά είναι λέξη / όρος / λόγος και από την άλλη ότι η ανθρωπιά είναι βούληση και πράξη.
Β3. α) αναλίσκεται = ξοδεύεται
οικουμενική =πανανθρώπινη
διαστρεβλώσεις = αλλοιώσεις
ολωσδιόλου = εντελώς
ευζωίας = ευημερίας
β) κοινόχρηστος ≠ προσωπικός
συμμετοχή ≠ αποχή
αυτοακυρώνεται ≠ αυτοεπιβεβαιώνεται
γνώση ≠ άγνοια
αδιάκοπης ≠ σποραδικής
Β4. α) Στην πρώτη παράγραφο με τη φράση «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» μεταφέρεται αυτούσια-αυτολεξεί η κοινή γνώμη της εποχής.
Με τη φράση «Ερυθρού Σταυρού» δηλώνεται το όνομα ενός συγκεκριμένου φορέα, μίας οργάνωσης.
β) Τρεις εκφράσεις του κειμένου με μεταφορική σημασία είναι οι ακόλουθες:
- «η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα»
- «ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας, σιγά σιγά φτωχαίνει, αδειάζει, αποστεώνεται, αυτοακυρώνεται»
- «ο «ανθρωπιστής», ένας άνθρωπος με σπουδαίες ικανότητες, που αναλίσκεται με ειλικρίνεια, χωρίς υστεροβουλία»
Γ1
Επικοινωνιακό πλαίσιο: άρθρο
Τίτλος: «Αναζητώντας τον άνθρωπο»
Πρόλογος: αφόρμηση από επίκαιρο γεγονός (π.χ. αύξηση αριθμού ρακοσυλλεκτών και αστέγων)
Ύφος: επίσημο, τυπικό (χρήση γ΄ προσώπου)
Γλώσσα: αναφορική
Α΄ ζητούμενο: Φαινόμενα έλλειψης ανθρωπιάς
• Καθημερινές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων (π.χ. αναξιοκρατία, καταπάτηση της ελευθερίας, της ιδιοκτησίας, της ζωής, του δικαιώματος εργασίας, αδικίες κ.λπ.).
• Ρατσιστικές και εθνικιστικές εκδηλώσεις, μισαλλοδοξία, έλλειψη αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού.
• Ατομικισμός, ωφελιμισμός, αδιαφορία για τον συνάνθρωπο, ιδιοτελής συμπεριφορά κ.λπ.
• Αμοραλισμός, υλικός ευδαιμονισμός, έλλειψη ιδανικών.
• Έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας (π.χ. εγκλήματα, ληστείες, τρομοκρατία, βασανιστήρια, δολοφονίες, ενδοσχολική βία κ.λπ.).
• Επισφαλής ειρήνη, συχνοί πόλεμοι, συνεχείς πολεμικοί εξοπλισμοί.
• Εκμετάλλευση (πολιτική και οικονομική) των αδύναμων χωρών από τις ισχυρές.
• Στυγνός ορθολογισμός, κυριαρχία του τεχνοκρατικού πνεύματος, αποπνευματοποίηση.
• Απανθρωποποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας, επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα καταστροφικά για τον άνθρωπο (π.χ. παραγωγή και χρήση βιολογικών και πυρηνικών όπλων).
• Καταστροφή του περιβάλλοντος (π.χ. εξάντληση φυσικών πόρων, ερημοποίηση, μόλυνση ατμόσφαιρας-υδάτων-εδάφους, εξαφάνιση βιολογικών ειδών).
• Συνθήκες ζωής στις μεγαλουπόλεις (π.χ. αλλοτρίωση, αποξένωση-μοναξιά, υποβάθμιση των διαπροσωπικών σχέσεων κ.λπ.)
Β΄ ζητούμενο: Δραστηριότητες
Ατομικές
• Ευσυνειδησία, ανάπτυξη ηθικής συνείδησης και αισθήματος ομαδικότητας.
• Ευαισθητοποίηση για τα κοινωνικά προβλήματα.
• Ατομική πρωτοβουλία, ανάληψη ευθυνών και εκπλήρωση καθηκόντων.
• Ενδιαφέρον και ενημέρωση για τα πολιτικά και τα κοινωνικά ζητήματα, και κριτική αντιμετώπισή τους.
• Ανάληψη κοινωνικής δράσης, εθελοντική συμμετοχή σε οργανώσεις και κοινωνικά δρώμενα
Συλλογικές
• Έμφαση από τους φορείς αγωγής και κυρίως το σχολείο στη σημασία του ανθρωπισμού και στην ανάπτυξη συλλογικότητας. Ισχυροποίηση των θεσμών των μαθητικών κοινοτήτων και δραστηριοποίησή τους για ανιδιοτελή προσφορά στο κοινωνικό σύνολο (εθελοντικές δράσεις).
• Προβολή ανθρωπιστικών προτύπων από τα Μ.Μ.Ε. και ευαισθητοποίηση του κοινού για τα κοινωνικά προβλήματα.
• Ενίσχυση και δραστηριοποίηση συλλογικών φορέων (π.χ. πολιτιστικοί σύλλογοι) και μη κερδοσκοπικών οργανισμών (π.χ. φιλανθρωπικά ιδρύματα) για την προσφορά στον συνάνθρωπο.
• Καλλιέργεια ενός ανθρωπιστικού και συλλογικού κλίματος από τον καλλιτεχνικό και πνευματικό κόσμο για την ευαισθητοποίηση των πολιτών.
• Αναθεώρηση της νομοθεσίας και ενδυνάμωση του κράτους πρόνοιας, αμερόληπτη απονομή δικαιοσύνης για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων.
• Διαφύλαξη ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω διεθνών οργανισμών, π.χ. Ο.Η.Ε., Διεθνής Αμνηστία.
Επίλογος: ανακεφαλαίωση και έμφαση στην αναγκαιότητα άμεσης εξάπλωσης και επικράτησης του ανθρωπιστικού ιδεώδους.
Σημείωση: η παραπάνω ανάπτυξη των ζητουμένων θεωρείται ενδεικτική.
============
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΤΕΤΑΡΤΗ 28 ΜΑΪΟΥ 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το κείμενο πραγματεύεται τη σημασία που δίνουμε στον όρο ανθρωπιά στην εποχή μας .Αρχικά επισημαίνεται η διαφοροποίηση μεταξύ του ανθρωπιστή ως ενός ανθρώπου που έκανε ευεργεσίες και του απλού αλληλέγγυου ανθρώπου που βοηθά τον συνάνθρωπο .Συγκρίνεται επιπλέον το περιεχόμενο του υψηλού ανθρωπιστικού ιδανικού στο παρελθόν με το σύγχρονο κοινό κι επιτακτικό αίτημα για ανθρωπιά ,καταδεικνύοντας έτσι την αναγκαιότητα για διέξοδο από τα σημερινά προβλήματα. Ωστόσο η λέξη ανθρωπιά υφίσταται παραποιήσεις με αποτέλεσμα ο καθένας μας να εννοεί διαφορετικά πράγματα με αυτή. Αυτή η σημασιολογική φθορά της λέξης σχετίζεται με την απουσία της ανάλογης συμπεριφοράς και της επικράτησης του ατομικισμού .Τελικά όμως η ανθρωπιά είναι πρωτίστως θέληση για κατανόηση του άλλου, είναι απάρνηση του ατομικού συμφέροντος και προϋποθέτει συνεχή προσπάθεια.
Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 έως 120 λέξεων το περιεχόμενο του αποσπάσματος που ακολουθεί: «Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.».
Μονάδες 10
«Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.». Αποτελεί γεγονός πως οι προτεραιότητες του σύγχρονου ανθρώπου περιστρέφονται γύρω από το κυνήγι της υλικής ευδαιμονίας και των χρημάτων. Στην προσπάθειά του αυτή, ο άνθρωπος συχνά χρησιμοποιεί ως μέσο τον συνάνθρωπο. Η αγένεια τείνει να «νομιμοποιηθεί» στις συνειδήσεις» των ανθρώπων και οι ευγενικές συμπεριφορές αντιμετωπίζονται με καχυποψία και δυσπιστία. Την ίδια στιγμή, οι επιθυμίες του, μοιάζουν με κατάλογο χωρίς τέλος. Βέβαια, υπάρχουν και εκείνοι που «φροντίζουν» προκειμένου οι πλασματικές ανάγκες του να μην έχουν τέλος, ωστόσο, σίγουρα τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά, εάν ήταν φορέας ανθρωπιστικής παιδείας. Το ήθος, οι αξίες και τα ιδανικά,
θα τον καθοδηγούσαν και θα συνέβαλλαν στη διαμόρφωση διαπροσωπικών σχέσεων βασισμένων στην ειλικρίνεια, τον σεβασμό και την ευγένεια.
Β2. α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφο του κειμένου (Η «ανθρωπιά»
… «εν πολέμω και εν ειρήνη») και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 6
Ο συγγραφέας στη πρώτη παράγραφο του κειμένου, χρησιμοποιεί συνδυασμό μεθόδων ανάπτυξης.
Χρησιμοποιεί τον ορισμό και τα παραδείγματα.
Αρχικά ορίζει την «ανθρωπιά» (Και με την «ανθρωπιά» εννοούμε… του κάθε ανθρώπου.»
Οριστέα έννοια: «ανθρωπιά»
Γένος της έννοιας: «συμπόνια», «συμμετοχή».
Ειδοποιοός διαφορά: «με τον έναν… κάθε ανθρώπου»
Στη συνέχεια μας παραθέτει με τη μορφή παραδείγματος, τη περίπτωση του ιδρυτή του «Ερυθρού Σταυρού» που διευκρινίζει τι θα πει ανθρωπιά («Ο Ντυνάν, για παράδειγμα… και εν ειρήνη.»)
Ενδεικτικές λέξεις/φράσεις που βοηθούν στον εντοπισμό των μεθόδων, είναι για τον ορισμό το ρήμα «εννοούμε», ενώ για τα παραδείγματα η φράση «για παράδειγμα».
β) Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις:
Πρόκειται για διαρθρωτικές λέξεις, οι οποίες συμβάλλουν στη συνοχή του κειμένου.
έτσι (στην τέταρτη παράγραφο): Αποτέλεσμα – συμπέρασμα.
ωστόσο (στην έκτη παράγραφο). Αντίθεση.
Μονάδες 4
Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
αναλίσκεται: εξαντλείται, στερεύει.
οικουμενική: παγκόσμια, καθολική.
διαστρεβλώσεις: αλλοιώσεις, παραποιήσεις.
ολωσδιόλου: πλήρως, εντελώς.
ευζωίας: ευημερίας, καλοζωίας.
Μονάδες 5
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
κοινόχρηστος: ιδιωτικός, προσωπικός.
συμμετοχή: αποχή
αυτοακυρώνεται: αυτοεπιβεβαιώνεται, επικυρώνεται.
γνώση: άγνοια, αδαημοσύνη.
αδιάκοπης: ασυνεχούς, διακοπτόμενης.
Μονάδες 5
Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω περιπτώσεις:
«αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» (στην πρώτη παράγραφο)
«Ερυθρού Σταυρού» (στην πρώτη παράγραφο).
Μονάδες 2
Τα εισαγωγικά στη πρώτη περίπτωση («αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής») χρησιμοποιούνται για να μεταφέρουν αυτούσια τα λεγόμενα ενός τρίτου προσώπου. Στη δεύτερη περίπτωση, η φράση «Ερυθρός Σταυρός» τοποθετείται σε εισαγωγικά γιατί αποτελεί όνομα-επωνυμία οργανισμού.
β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τρεις εκφράσεις με μεταφορική σημασία.
«αναζητεί διέξοδο» (στη τρίτη παράγραφο).
«αποστεώνεται» (στη πέμπτη παράγραφο).
«ακτινοβολεί παντού» (στην έκτη παράγραφο).
Μονάδες 3
Γ. Το επικοινωνιακό πλαίσιο της έκθεσης είναι το άρθρο σε τοπική εφημερίδα. Εκτός από τον απαραίτητο τίτλο, θετική θεωρείται η χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου, καθώς ο συντάκτης απευθύνεται στην τοπική κοινωνία στην οποία ανήκει. Ενδεχομένως και η χρήση με φειδώ των ερωτήσεων με σκοπό τον προβληματισμό των αναγνωστών προσιδιάζει σε ένα κείμενο τέτοιου είδους.
Ενδεικτικός τίτλος: «(Απ)ανθρωπιά στις μέρες μας»
Ενδεικτικός πρόλογος
Το μοντέλο της σύγχρονης εποχής θεωρεί πρώτιστη αξία την ατομική καλοπέραση και ευζωία.
Έτσι οι κάτοικοι των δυτικών κοινωνιών ασχολούνται με την προσωπική τους ευχαρίστηση, χωρίς να αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς αυτής σε διεθνές, κρατικό αλλά και τοπικό επίπεδο. Ακόμα και σήμερα, δηλαδή, στην εποχή που η χώρα μας διανύει μια από τις πιο δύσκολες στιγμές της, είναι φανερό το έλλειμμα ανθρωπιάς.
Φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα ανθρωπιάς (αναφέρονται ενδεικτικά θεματικές ενότητες με τις οποίες θα μπορούσε να ασχοληθεί ο υποψήφιος)
Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε πως τα ανθρωπιστικά ιδεώδη στην εποχή μας βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο. Η καθημερινή πραγματικότητα επιβεβαιώνει ότι διέρχονται βαθιά κρίση.
Επισημαίνουμε καταστάσεις και γεγονότα της εποχής μας που επαληθεύουν την άποψη αυτή.
• Κύριο μέλημα του ατόμου είναι το υλικό κέρδος, ο υλικός ευδαιμονισμός. Η καταναλωτική
μανία δεν αφήνει πολλά περιθώρια ανθρωπιάς. Οι άνθρωποι εκμεταλλεύονται τους συνανθρώπους
τους και για να κερδίσουν υιοθετώντας την απάνθρωπη αντίληψη: «ο θάνατός σου η ζωή μου».
• Οι διαπροσωπικές σχέσεις κατάντησαν υπολογιστική προσέγγιση• αποβλέπουν
αποκλειστικά και μόνο στο υλικό συμφέρον. Το χαμόγελο της καλόβουλης διάθεσης
αντιμετωπίζεται με καχυποψία• η αυθόρμητη προσέγγιση αποτελεί είδος «εν ανεπαρκεία»• το
ξάνοιγμα της καρδιάς θεωρείται επικίνδυνη επιπολαιότητα. Η έννοια «φιλία» έχει χάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό το εννοιολογικό της περιεχόμενο.
• Οι ηθικές αξίες υφίστανται την πιο σκληρή δοκιμασία. Αρετές, όπως η ειλικρίνεια, η συνέπεια, η αντικειμενικότητα, η δίκαιη στάση απέναντι στους συνανθρώπους μας, η ανιδιοτέλεια, η ζεστή καρδιά ηχούν παράταιρα στην εποχή μας. Ο άνθρωπος έγινε εγωιστής, ατομιστής, σκληρός και αδιάφορος για το συνάνθρωπο. Μένει ασυγκίνητος από τον πόνο του διπλανού του, δεν τον εγγίζει το δράμα του και κωφεύει στις παρακλήσεις του.
• Η μοναξιά, η εσωστρέφεια και η απομόνωση. Το άγχος της αβεβαιότητας δημιουργεί φοβερά ψυχικά αδιέξοδα. Ο άνθρωπος δε βρίσκεται κοντά στο συνάνθρωπο, για να τον βοηθήσει στο ξεπέρασμα των δυσκολιών του.
• Οι οίκοι ευγηρίας πολλαπλασιάζονται με ταχύτατους ρυθμούς. Η οικογένεια περνά κρίση και δεν μπορεί να μιλά κανείς για οικογενειακή θαλπωρή. Πολλοί νέοι δεν αντιμετωπίζουν τους ηλικιωμένους με σεβασμό και δεν αναγνωρίζουν την προσφορά τους. Όταν καταστούν ανίκανοι για εργασία, τους στοιβάζουν σε οίκους ευγηρίας, για να απαλλαγούν από τη φροντίδα που επιβάλλει η ηλικία τους.
• Η τεχνολογία μεταβάλλει τον άνθρωπο σε εξάρτημά της. Η ανισομερής ανάπτυξη του τεχνικού και ηθικοπνευματικού πολιτισμού αποπροσωποποίησε τον άνθρωπο. Η ειδίκευση τον αλλοτρίωσε, τον απευαισθητοποίησε, τον μετέβαλε σε μια απλή εξειδικευμένη παραγωγική μονάδα που «γνωρίζει τα πάντα για το τίποτα». Ο στοχασμός και ο ευρύτερος προβληματισμός για τον άνθρω¬πο είναι έννοιες ασύμβατες με την σημερινή νοοτροπία του ανθρώπου.
• Η αποστασιοποίηση του ανθρώπου από την προσπάθεια για επίλυση των κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων. Οι άνθρωποι σε μεγάλο ποσοστό έγιναν καιροσκόποι. Δε θεωρούν υποχρέωση και καθήκον τους τη συμμετοχή στο κοινωνικο-πολιτικό «γίγνεσθαι», αλλά την έχουν συνδυάσει με το αν τους αποφέρει υλικό κέρδος. Στη νοοτροπία, βέβαια, αυτή των πολιτών συμβάλλουν ουσιαστικά και οι κοινωνικές αδικίες, η αναξιοκρατία, η πολιτική υποκρισία και ο πολιτικός αμοραλισμός.
• Η όξυνση των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας: βία, έγκλημα, περιθωριοποίηση, αναρχία, φανατισμός.
• Τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται σε πολλά κράτη του πλανήτη μας. Τυραννικά καθεστώτα φυλακίζουν αντιφρονούντες και τα σκληρά βασανιστήρια βρίσκονται σε ημερήσια διάταξη.
• Πολεμικές συγκρούσεις παρατηρούνται σε πολλά σημεία του πλανήτη μας. Τα οικονομικά συμφέροντα και η δημιουργία σφαιρών επιρροής οδηγούν σε αιματηρές συρράξεις και ο άνθρωπος κατάντησε ασήμαντη ύπαρξη.
• Ο κοινωνικός και φυλετικός ρατσισμός είναι εμφανέστατος στην εποχή μας. Ομάδες ατόμων δεν γίνονται αποδεκτές, περιθωριοποιούνται και απομονώνονται. Το χρώμα, η θρησκεία και η καταγωγή αποτελούν ακόμη στην εποχή μας κριτήρια για εκμετάλλευση, παραγκωνισμό και καταπίεση πολλών ατόμων.
• Η απόσταση που χωρίζει τα άτομα των αναπτυγμένων χωρών από εκείνα των υπανάπτυκτων. Υπάρχουν ανεπίτρεπτες οικονομικές ανισότητες στον κόσμο. Στις υπανάπτυκτες χώρες αγωνιούν οι γονείς να βρουν τρόπους να αυξήσουν τις θερμίδες των παιδιών τους, ενώ στις αναπτυγμένες παρατηρείται ακριβώς η αντίθετη αγωνία, πώς δηλαδή θα χάσουν οι νέοι τις θερμίδες που απέκτησαν από την καταναλωτική τους βουλιμία.
• Τα τεράστια, επίσης, κονδύλια που διατίθενται για εξοπλισμούς φανερώνουν την αναλγησία των αναπτυγμένων χωρών απέναντι στους ανθρώπους του τρίτου κόσμου.
• Δημιουργούνται οικολογικά προβλήματα, εξαιτίας της απληστίας του ανθρώπου. Η θεοποίηση του κέρδους οδήγησε στην υπερεκμετάλλευση και στο βιασμό της φύσης. Ο άνθρωπος με σύμμαχο την τεχνολογία προχωρά ακάθεκτος στην «αφαίμαξη» όλο και περισσότερων στοιχείων από τη φύση, που η αναπλήρωσή τους θεωρείται αδύνατη. Η ενέργεια αυτή θεωρείται και ανήθικη, γιατί στρέφεται ενάντια στη ζωή του ανθρώπου, που κανείς δεν δικαιούται να τη θέσει σε κίνδυνο. Ο άνθρωπος της εποχής μας δεν συνειδητοποίησε ότι δεν κλη¬ρονομήσαμε τη γη από
τους προγόνους μας, αλλά τη δανειστήκαμε από τους απογόνους μας.
• Η έλλειψη ανθρωπιάς φαίνεται ακόμη και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι ειδήσεις για τη δυστυχία του κόσμου παρουσιάζονται στο κοινό με αναισθησία και κυνικότητα. Κάθε φορά που παρακολουθούμε τα δελτία ειδήσεων, παρελαύνουν μπροστά μας εικόνες διαμελισμένων συνανθρώπων μας, σκηνές φόνου και, γενικότερα, εικόνες ανείπωτης φρίκης. Όλα αυτά παρουσιάζονται με εκπληκτική άνεση και πολλές φορές με ψυχρό τρόπο από μερικούς δημοσιογράφους, οι οποίοι μέσα από την παρουσίαση της φρίκης επιδιώκουν την προβολή τους. Τι άλλο φανερώνουν
αυτά παρά αναισθησία και απανθρωπιά;
Ενδεικτική μεταβατική παράγραφος
Τα φαινόμενα αυτά καταδεικνύουν την ανάγκη συμμετοχής και δραστηριοποίησης των πολιτών κάθε κοινότητας και δήμου. Καθένας από εμάς δύναται να λάβει δράση ούτως ώστε να αντιμετωπιστεί το έλλειμμα ανθρωπιάς τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.
Δραστηριότητες ατομικές και συλλογικές που αποσκοπούν στον περιορισμό του ελλείμματος ανρθωπιάς
Επισημαίνουμε τους κυριότερους παράγοντες, που μπορούν να ευαισθητο¬ποιήσουν τους ανθρώπους σχετικά με τα ανθρωπιστικά ιδανικά και να τους πα¬ρακινήσουν για την υλοποίησή τους.
• Η οικογένεια. Ο ηθικοπλαστικός ρόλος της οικογένειας είναι αναμφισβήτητος. Οι πρώτες εγγραφές ευαισθησίας στα νεαρά άτομα γίνονται στο οικογε¬νειακό περιβάλλον. Οφείλει, επομένως, η αγωγή να αποβλέπει στην ευαισθητο¬ποίηση απέναντι στο συνάνθρωπο και στη συνειδητοποίηση ότι: «ο άνθρωπος μπορεί να γίνει για τον άνθρωπο θεός».
• Η Παιδεία. Να έχει ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο. Να μη στοχεύει μόνο στον παραγωγικό άνθρωπο, γιατί η αντίληψη αυτή οδηγεί στο να εξειδικεύεται το άτομο, πριν ακόμη ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα. Η ισόρροπη, επίσης, ανάπτυξη του τεχνικού και του ηθικοπνευματικού πολιτισμού αποτελεί αναγκαιότητα, γιατί μόνο με τον τρόπο αυτό θα περιοριστεί η μηχανοκρατία και θα μείνουν περιθώρια να βρει ο άνθρωπος τον εαυτό του, την ευαισθησία και την ανθρωπιά του.
• Ο επαναπροσδιορισμός αξιών. Οι άνθρωποι πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους τους. Το κέρδος να μη θεωρείται αυτοσκοπός, ιδεολογία, κύριο μέλημα, μοναδική επιδίωξη. Μόνο τότε ο άνθρωπος θα αποβάλει την απληστία, την καταναλωτική μανία, την εκμετάλλευση και θα θεσπίσει το μέτρο ως τρόπο ζωής. Θα του δοθεί ακόμη η ευκαιρία να ασκήσει αυτοκριτική, να δει καλύτερα τον προορισμό του, να ευαισθητοποιηθεί και να γίνει συνάνθρωπος. Ίσως τότε αρετές, όπως η αγάπη, ο αλτρουισμός, η ειλικρίνεια, η συμπαράσταση, η ανιδιοτέλεια, δε θα αποτελούν πια φραστικά πυροτεχνήματα, αλλά θα γίνονται πράξη στην καθημερινή μας ζωή.
• Η προώθηση των αναγκαίων όρων της κοινωνικής ζωής. Το άτομο να μάθει να διαλέγεται, να συνεργάζεται, να αναγνωρίζει την προσφορά των συνανθρώπων του, να νιώθει και να κατανοεί τις ανάγκες των άλλων, να αποβάλει τον εγωισμό, τον ατομισμό και να αισθάνεται μέλος του κοινωνικού συνόλου. Με τις πιο πάνω αρετές θα διαμορφώσει υγιή κοινωνική συνείδηση και θα ευαισθητοποιείται σε θέματα ανθρωπιάς.
• Να θεσπιστούν δημοκρατικοί τρόποι διακυβέρνησης, έτσι ώστε να επικρατεί αξιοκρατία, ισονομία και να κατοχυρώνονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα άτομα ζώντας σε μια ευνομούμενη πολιτεία εθίζονται σ’ έναν ανθρώπινο τρόπο συμπεριφοράς και συνεργασίας.
• Να ευαισθητοποιηθούν τα άτομα σε θέματα ειρήνης, μέσω των ειρηνιστικών και άλλων οργανώσεων, γιατί μόνο έτσι θα ασκηθούν πιέσεις, για να επιτευχθεί η ειρηνική συμβίωση των λαών.
• Το άτομο να συνειδητοποιήσει πως είναι πολίτης του κόσμου. Η συνειδητοποίηση της αντίληψης αυτής θα το καταστήσει ενεργό πολίτη, που θα αγωνίζεται, για να απαλύνει τον πόνο των δεινοπαθούντων συνανθρώπων του.
• Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορούν να παίξουν σπουδαίο ρόλο στην προσπάθεια προώθησης των ανθρωπιστικών ιδανικών. Με την προβαλλόμενη θεματογραφία τους έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν στους θεατές, ακροατές ή αναγνώστες τους ανθρωπιστική
συνείδηση. Αν δεν αποβλέπουν μόνο στο κέρδος και στον εντυπωσιασμό, μπορούν να αποτελέσουν σχολείο που θα καλλιεργεί το ανθρωπιστικό ιδεώδες και μέσω αυτών είναι δυνατόν να υποδεικνύονται οι προσφορότεροι τρόποι, για να γίνονται οι άνθρωποι συνάνθρωποι.
• Οι πνευματικοί άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα με τα έργα τους να διοχετεύουν ανθρωπιστικές αξίες και να προβάλλουν ιδανικά. Για να θεωρούνται άξιοι της αποστολής τους, οφείλουν να μην κωφεύουν, όταν καταρρακώνεται η αξιοπρέπεια του συνανθρώπου και ο ανθρώπινος πόνος και η δυστυχία πλημμυρίζουν την εποχή μας.
• Εθελοντισμός: Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος που προσφέρει ανιδιοτελώς τον ελεύθερο χρόνο του ή τη γνώση του για χρήσιμες δράσεις προς όφελος άλλων, χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα. Με αυτή την έννοια ο εθελοντισμός ταυτίζεται με τη φιλανθρωπία, όπως χρησιμοποιήθηκε κατά την κλασική εποχή κυρίως για να αποδώσει μια καινούργια αρετή, την αγάπη για το συνάνθρωπο. Όσο όμως και αν επιδιώχθηκε από όλους να ταυτιστούν οι δύο έννοιες, ο εθελοντισμός συνεχίζει να εμπνέει περισσότερο, ειδικά στη σημερινή εποχή που κυριαρχεί ο ατομικισμός.
Ενδεικτικός επίλογος
Συμπερασματικά, είναι ανάγκη να ομολογήσουμε ότι το έλλειμμα ανθρωπιάς ναρκοθετεί την κοινωνική ζωή και δυναμιτίζει την πρόοδο του ανθρώπου σε όλους τους τομείς δραστηριότητάς του. Απαιτείται, επομένως, άτομα και πολιτεία να αφυπνιστούν έγκαιρα και να δραστηριοποιηθούν
αποφασιστικά για την αντιμετώπισή της. Οφείλουμε, ωστόσο, να αντιληφθούμε ότι οποιαδήποτε προσπάθεια αναληφθεί, δε θα τελεσφορήσει, αν δεν υπάρξει ένας επαναπροσδιορισμός αξιών στη σύγχρονη κοινωνία. Χρειάζεται, λοιπόν, να επαναφέρουμε στη ζωής μας τις ανθρωπιστικές αξίες και να επανατοποθετήσουμε τον άνθρωπο στη θέση που πραγματικά του ανήκει, στο κέντρο
δηλαδή της ζωής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου