Δυο μεγάλα έργα -αγωγός Μόρνας και αρδευτικό δίκτυο Κατερίνης- ξεκίνησαν χωρίς την, εκ του νόμου προβλεπόμενη και επιβαλλόμενη, απαραίτητη συνεργασία και συνεννόηση με την αρχαιολογική υπηρεσία
«Κάθε τι που χάνεται, κλέβει ...και μια πρόταση της ιστορίας!», μου είχε πει πριν από πολλά χρόνια ο αρχαιολόγος Μάνθος Μπέσιος που, από τις αρχές της δεκαετίας του ‘80 μέχρι σήμερα, τρέχει από σωστική σε σωστική ανασκαφή να συλλέξει, με νύχια και με δόντια, λέξη-λέξη, πρόταση-πρόταση την ιστορία της Βόρειας Πιερίας (σε μια περιοχή που εκτείνεται από την Κατερίνη μέχρι τον Αλιάκμονα), έχοντας αντίπαλους στη μάχη αυτή, όχι μόνο τους αρχαιοκάπηλους, αλλά και φορείς της αυτοδιοίκησης που υλοποιούν μεγάλα δημόσια έργα.
«Η προστασία των μνημείων, των αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών τόπων περιλαμβάνεται στους στόχους οποιουδήποτε επιπέδου χωροταξικού, αναπτυξιακού, περιβαλλοντικού και πολεοδομικού σχεδιασμού ή σχεδίων ισοδύναμου αποτελέσματος ή υποκατάστατών τους», αναφέρει το άρθρο 2 του νόμου 3028/2002 για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Κάποιοι όμως τοπικοί φορείς επιμένουν να αμελούν να εντάξουν στους αναπτυξιακούς ή άλλους στόχους τους και τη φροντίδα για την ανάδειξη και προστασία της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της πίειρας γης.
Κάποιοι όμως τοπικοί φορείς επιμένουν να αμελούν να εντάξουν στους αναπτυξιακούς ή άλλους στόχους τους και τη φροντίδα για την ανάδειξη και προστασία της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της πίειρας γης.
Μπροστά σε τουλάχιστον δυο, σοβαρότατες τέτοιες περιπτώσεις βρέθηκε ο υπεύθυνος του ανασκαφικού (σωστικού) έργου στη Β. Πιερία, αρχαιολόγος Μάνθος Μπέσιος: η μία αφορούσε την κατασκευή του πολλών χιλιομέτρων αγωγού μεταφοράς νερού από το φράγμα της Μόρνας στα χωριά της Βόρειας Πιερίας και η άλλη το μεγάλο αρδευτικό έργο του δήμου Κατερίνης. Και στις δυο περιπτώσεις οι φορείς υλοποίησης των έργων (Νομαρχία Πιερίας και Δήμος Κατερίνης) ξεκίνησαν να σκάβουν ερήμην της αρχαιολογικής υπηρεσίας, παίρνοντας αμπάριζα τις υλικές μαρτυρίες του μακρινού παρελθόντος του τόπου.
Και στις δυο περιπτώσεις, όταν η αρχαιολογική υπηρεσία διεκδίκησε το αυτονόητο, οι τοπικοί φορείς βγήκαν διαμαρτυρόμενοι για «παρακώληση-καθυστέρηση» των έργων από τους «ξεροκέφαλους» αρχαιολόγους.
«Όταν ο ιδιώτης που χτίζει το σπίτι του είναι εκ του νόμου υποχρεωμένος να πάρει άδεια από την αρχαιολογική υπηρεσία και να επιβαρυνθεί και το κόστος της ανασκαφής, νοείται δημόσιο έργο να παραβλέπει το νόμο;», λέει ο κ. Μπέσιος, που ακόμα δεν μπορεί να χωνέψει πώς έργα τόσο μεγάλου κόστους, δεν προέβλεψαν το, εκ του νόμου, πενιχρό κονδύλι που απαιτείται για την αρχαιολογική επίβλεψη και τις ενδεχόμενες σωστικές ανασκαφές που θα απαιτηθούν.
Κι αυτό, την ώρα που ο «Οδηγός αρχαιολογικών αδειοδοτήσεων και διαδικασιών στα δημόσια έργα» (μπορεί ο οποιοσδήποτε μελετητής εύκολα να τον βρει στο διαδίκτυο) είναι σαφής και κατηγορηματικός: Ο σωστός σχεδιασμός και η παροχή όλων των απαραίτητων στοιχείων (γνωστές ή πιθανολογούμενες αρχαιολογικές θέσεις) εξασφαλίζει την έγκαιρη ολοκλήρωση του έργου.
Κι αυτό, την ώρα που ο «Οδηγός αρχαιολογικών αδειοδοτήσεων και διαδικασιών στα δημόσια έργα» (μπορεί ο οποιοσδήποτε μελετητής εύκολα να τον βρει στο διαδίκτυο) είναι σαφής και κατηγορηματικός: Ο σωστός σχεδιασμός και η παροχή όλων των απαραίτητων στοιχείων (γνωστές ή πιθανολογούμενες αρχαιολογικές θέσεις) εξασφαλίζει την έγκαιρη ολοκλήρωση του έργου.
«Κατά την κατασκευή ενός μεγάλου τεχνικού έργου (κυρίως γραμμικού) προκύπτουν πολλές φορές σημαντικά προβλήματα που απαιτούν την παρέμβαση των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού .... Η συνεργασία με την κεντρική και τις περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού σε όλα τα στάδια της μελέτης και κατασκευής του Έργου είναι απαραίτητη, προκειμένου να διασφαλισθούν οι προβλεπόμενες από τον νόμο ενέργειες σε περιπτώσεις εντοπισμού θέσεων αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος», αναφέρει ο Οδηγός.
Ενώ διευκρινίζει πως «οι απαιτούμενες συνεργασίες με τις αρχαιολογικές Υπηρεσίες και οι ανταλλαγές στοιχείων προκειμένου να δοθούν οι απαιτούμενες εγκρίσεις, μπορούν να διακριθούν σε τέσσερις φάσεις, σε όλη την διάρκεια υλοποίησης ενός τεχνικού έργου: τις διαδικασίες κατά τη φάση της Προκαταρκτικής Μελέτης, τις διαδικασίες κατά τη φάση της Προμελέτης ή Οριστικής Μελέτης, τις διαδικασίες κατά τη φάση της διενέργειας των Δοκιμαστικών Τομών, ή τις διαδικασίες κατά τη φάση της Κατασκευής του Έργου».
Ως «πλέον κρίσιμες» χαρακτηρίζονται οι διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της Προκαταρκτικής Μελέτης και της Προμελέτης ή Οριστικής Μελέτης του Έργου, καθώς στις φάσεις αυτές είναι δυνατόν:
♦ να εντοπισθεί με ακρίβεια το σύνολο των γνωστών μνημείων και αρχαιολογικών χώρων που βρίσκονται εντός ή πλησίον της περιοχής χωροθέτησης του έργου,
♦ να προβλεφθεί κατά προσέγγιση ο όγκος του ανασκαφικού έργου που θα απαιτηθεί, καιΩς «πλέον κρίσιμες» χαρακτηρίζονται οι διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της Προκαταρκτικής Μελέτης και της Προμελέτης ή Οριστικής Μελέτης του Έργου, καθώς στις φάσεις αυτές είναι δυνατόν:
♦ να εντοπισθεί με ακρίβεια το σύνολο των γνωστών μνημείων και αρχαιολογικών χώρων που βρίσκονται εντός ή πλησίον της περιοχής χωροθέτησης του έργου,
♦ να εξετασθούν οι δυνατές λύσεις, που είναι παραλλαγές χαράξεων και χωροθετήσεων, ειδικά μέτρα προστασίας μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, εκτίμηση του κόστους του ανασκαφικού έργου και των ειδικών μέτρων προστασίας των μνημείων.
Και στα δύο μεγάλα έργα της Νομαρχίας Πιερίας και του δήμου Κατερίνης, τίποτε από τα παραπάνω δεν πάρθηκε υπόψη, η αρχαιολογική υπηρεσία του νομού αγνοήθηκε παντελώς (καμιά εκ των προτέρων ή εκ των υστέρων αλληλογραφία με την υπηρεσία δεν υπήρξε) και η όποια καθυστέρηση των έργων είναι προφανές ότι βαρύνει αποκλειστικά τους πρώτους.
Τι θα γινόταν αν οι αρχαιολόγοι παρέβλεπαν κι αυτοί το νόμο περί προστασίας αρχαιοτήτων;
Θα είχαν χαθεί από την ιστορία οι σημαντικές (για μια περιοχή που δεν υπάρχουν πηγές) προτάσεις που πρόσθεσαν τα νεκροταφεία και οι οικισμοί της εποχής του χαλκού και του σιδήρου που βρέθηκαν κατά μήκος του αγωγού νερού της Μόρνας και τα ευρήματα που φιλοξενούνται σήμερα στο μουσείο του Δίου, όπως και οι μαρτυρίες των οικισμών που βρέθηκαν κατά μήκος των τάφρων των αρδευτικών δκτύων της Κατερίνης.
«Οι αρχαιολόγοι σταμάτησαν το μεγάλο αρδευτικό έργο που γίνεται στα δημοτικά διαμερίσματα», διαμαρτύρεται, σε κάθε ευκαιρία ο δήμαρχος Κατερίνης. «Πρέπει να μπούνε οι κανόνες εκείνοι που απαιτούνται, ώστε να προσδιοριστούν οι περιοχές με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, να ξέρει ο καθένας, αν κάπου μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη, με τον καλώς εννοούμενο όρο, δηλαδή πάντοτε λαμβάνοντας υπόψη το περιβάλλον πρώτα και τους αρχαιολογικούς θησαυρούς, την πολιτιστική μας κληρονομιά», δήλωνε μετά τη συνάντηση που είχε πρόσφατα αντιπροσωπεία φορέων της Πιερίας με τη Γ.Γ. του Υπουργείου Πολιτισμού.
Αυτό που παρέλειψε να πει είναι ότι οι κανόνες, στην περίπτωση του αρδευτικού έργου, υπήρχαν, αλλά δεν εφαρμόστηκαν ούτε κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της μελέτης του έργου, ούτε κατά τη διάρκεια της έγκρισης της χρηματοδότησής του (πώς διέλαθαν άραγε της προσοχής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης;), ούτε κατά την έναρξη των εργασιών υλοποίησης του έργου.
«Στις συμβάσεις μεγάλων δημοσίων έργων», αναφέρει ο Οδηγός αρχαιολογικών αδειοδοτήσεων, «περιέχονται ειδικοί όροι σχετικά με τους τρόπους αντιμετώπισης σε περιπτώσεις ανεύρεσης μνημείων αρχαιολογικού ή ιστορικού ενδιαφέροντος. Επίσης είναι δυνατόν να υπογραφούν απ' ευθείας συμβάσεις μεταξύ του Κυρίου του Έργου και του Υπουργείου Πολιτισμού, με σκοπό τον κατά το δυνατόν ακριβή προσδιορισμό των αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών τόπων, τον οικονομικό προϋπολογισμό των ανασκαφών, όπου αυτές πρέπει να εκτελεσθούν, και την αποδοτικότερη συνεργασία μεταξύ των δύο μερών. Οι υποχρεώσεις του κυρίου ή του αναδόχου του έργου καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα των εργασιών που απαιτούνται για την προστασία των αρχαίων που τυχόν αποκαλυφθούν (ανασκαφή, φωτογραφική και σχεδιαστική αποτύπωση, συντήρηση-επί τόπου ή με μεταφορά και αποθήκευση-των ευρημάτων, δημοσίευση των ευρημάτων).
Για το μεγάλο αδρευτικό έργο τους δήμου Κατερίνης (προϋπολογισμού 22 εκ. ευρώ), η παραπάνω διαδικασία, όπως λέει ο κ. Μπέσιος, βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή, καθώς αναμένεται η υπογραφή «μνημονίου» με το Υπουργείο Πολιτισμού.
Μέχρι να υπογραφεί, τα ευρήματα που «ανασκάφηκαν» από εργολαβικά μηχανήματα στο Ν. Κεραμίδι, στην Π. Χράνη, στη Νεοκαισάρεια και αλλού, θα παραμένουν στο έλεος και στις ορέξεις των αρχαιοκαπήλων, εξαιτίας της αρχικής παράλειψης εφαρμογής του αρχαιολογικού νόμου, τόσο από τον δήμο Κατερίνης, όσο και από τις αρμόδιες δημόσιες, υπουργικές υπηρεσίες, που έδωσαν το «πράσινο φως» για την κατασκευή έργου.
ΚΡΑΧΤΗΣ
Τι θα γινόταν αν οι αρχαιολόγοι παρέβλεπαν κι αυτοί το νόμο περί προστασίας αρχαιοτήτων;
Θα είχαν χαθεί από την ιστορία οι σημαντικές (για μια περιοχή που δεν υπάρχουν πηγές) προτάσεις που πρόσθεσαν τα νεκροταφεία και οι οικισμοί της εποχής του χαλκού και του σιδήρου που βρέθηκαν κατά μήκος του αγωγού νερού της Μόρνας και τα ευρήματα που φιλοξενούνται σήμερα στο μουσείο του Δίου, όπως και οι μαρτυρίες των οικισμών που βρέθηκαν κατά μήκος των τάφρων των αρδευτικών δκτύων της Κατερίνης.
«Οι αρχαιολόγοι σταμάτησαν το μεγάλο αρδευτικό έργο που γίνεται στα δημοτικά διαμερίσματα», διαμαρτύρεται, σε κάθε ευκαιρία ο δήμαρχος Κατερίνης. «Πρέπει να μπούνε οι κανόνες εκείνοι που απαιτούνται, ώστε να προσδιοριστούν οι περιοχές με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, να ξέρει ο καθένας, αν κάπου μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη, με τον καλώς εννοούμενο όρο, δηλαδή πάντοτε λαμβάνοντας υπόψη το περιβάλλον πρώτα και τους αρχαιολογικούς θησαυρούς, την πολιτιστική μας κληρονομιά», δήλωνε μετά τη συνάντηση που είχε πρόσφατα αντιπροσωπεία φορέων της Πιερίας με τη Γ.Γ. του Υπουργείου Πολιτισμού.
Αυτό που παρέλειψε να πει είναι ότι οι κανόνες, στην περίπτωση του αρδευτικού έργου, υπήρχαν, αλλά δεν εφαρμόστηκαν ούτε κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της μελέτης του έργου, ούτε κατά τη διάρκεια της έγκρισης της χρηματοδότησής του (πώς διέλαθαν άραγε της προσοχής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης;), ούτε κατά την έναρξη των εργασιών υλοποίησης του έργου.
«Στις συμβάσεις μεγάλων δημοσίων έργων», αναφέρει ο Οδηγός αρχαιολογικών αδειοδοτήσεων, «περιέχονται ειδικοί όροι σχετικά με τους τρόπους αντιμετώπισης σε περιπτώσεις ανεύρεσης μνημείων αρχαιολογικού ή ιστορικού ενδιαφέροντος. Επίσης είναι δυνατόν να υπογραφούν απ' ευθείας συμβάσεις μεταξύ του Κυρίου του Έργου και του Υπουργείου Πολιτισμού, με σκοπό τον κατά το δυνατόν ακριβή προσδιορισμό των αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών τόπων, τον οικονομικό προϋπολογισμό των ανασκαφών, όπου αυτές πρέπει να εκτελεσθούν, και την αποδοτικότερη συνεργασία μεταξύ των δύο μερών. Οι υποχρεώσεις του κυρίου ή του αναδόχου του έργου καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα των εργασιών που απαιτούνται για την προστασία των αρχαίων που τυχόν αποκαλυφθούν (ανασκαφή, φωτογραφική και σχεδιαστική αποτύπωση, συντήρηση-επί τόπου ή με μεταφορά και αποθήκευση-των ευρημάτων, δημοσίευση των ευρημάτων).
Για το μεγάλο αδρευτικό έργο τους δήμου Κατερίνης (προϋπολογισμού 22 εκ. ευρώ), η παραπάνω διαδικασία, όπως λέει ο κ. Μπέσιος, βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή, καθώς αναμένεται η υπογραφή «μνημονίου» με το Υπουργείο Πολιτισμού.
Μέχρι να υπογραφεί, τα ευρήματα που «ανασκάφηκαν» από εργολαβικά μηχανήματα στο Ν. Κεραμίδι, στην Π. Χράνη, στη Νεοκαισάρεια και αλλού, θα παραμένουν στο έλεος και στις ορέξεις των αρχαιοκαπήλων, εξαιτίας της αρχικής παράλειψης εφαρμογής του αρχαιολογικού νόμου, τόσο από τον δήμο Κατερίνης, όσο και από τις αρμόδιες δημόσιες, υπουργικές υπηρεσίες, που έδωσαν το «πράσινο φως» για την κατασκευή έργου.
ΚΡΑΧΤΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου