Δευτέρα 3 Σεπτεμβρίου 2012

3 Σεπτέμβρη / 2 Κείμενα για την ιστορία του ΠΑΣΟΚ...!!!

Δευτέρα 03 Σεπτεμβρίου 2012

Newsnow
Στην ασταθή πολιτική ατμόσφαιρα της εποχής ο γιος του «Γέρου της Δημοκρατίας» αρνήθηκε να κληρονομήσει την Ενωση Κέντρου, η οποία είχε πάρει το εκπληκτικό 53% στις εκλογές του 1964, και προτίμησε να ηγηθεί ενός νέου ριζοσπαστικού κινήματος που ...

3 Σεπτέμβρη / 2 Κείμενα για την ιστορία του ΠΑΣΟΚ...!!!

Φωτογραφία για 3 Σεπτέμβρη / 2 Κείμενα για την ιστορία του ΠΑΣΟΚ...!!!
Το κείμενο που ακολουθεί  υπογράφει η Σοφία Γιαννακά.

(Δημοσιεύθηκε στο ΒΗΜΑ στις 31 Αυγούστου το 2003)

 Στην ασταθή πολιτική ατμόσφαιρα της εποχής ο γιος του «Γέρου της Δημοκρατίας» αρνήθηκε να κληρονομήσει την Ενωση Κέντρου, η οποία είχε πάρει το εκπληκτικό 53% στις εκλογές του 1964, και προτίμησε να ηγηθεί ενός νέου ριζοσπαστικού κινήματος που προέτασσε το αίτημα του σοσιαλισμού, έτσι όπως ο ίδιος ο A. Παπανδρέου το είχε επεξεργασθεί ως επικεφαλής του ΠΑΚ στη διάρκεια της δικτατορίας. Οσοι έλαβαν μέρος στην ιδρυτική πράξη του ΠαΣοΚ δεν ήταν πολλοί και κυρίως ήταν μια ανόμοια ομάδα την οποία ο παραδοσιακός πολιτικός κόσμος υποτίμησε. H προσωπικότητα του A. Παπανδρέου, η ακτινοβολία του στην ευρύτερη δημοκρατική πρόταξη και ο ζωντανός πολιτικός λόγος του έκαναν το Κίνημα που έλαβε μόλις 13% στις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές

να φθάσει στην εξουσία σε επτά χρόνια και να παραμείνει πλειοψηφούσα πολιτική δύναμη ως σήμερα. «Το Βήμα» αναζήτησε πρόσωπα που έχουν ακόμη ζωντανές στη μνήμη τους τις εικόνες από τη γενέθλια ημέρα του ΠαΣοΚ.



Παρά τις αντιστάσεις που συναντούσε ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε αποφασίσει ότι στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 θα ανακοινώσει το νέο κόμμα. H ιδρυτική διακήρυξη ήταν ήδη έτοιμη.

H τελική της επεξεργασία έγινε το μεσημέρι της 2ας Σεπτεμβρίου 1974 στην τραπεζαρία του σπιτιού του Ανδρέα Παπανδρέου στο Καστρί. Ο Παπανδρέου είχε αναθέσει την επιμέλεια στον Γιάννη Ζαφειρόπουλο, σημερινό βουλευτή Ηλείας του ΠαΣοΚ, στον καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Μανώλη Παπαθωμόπουλο και στον Δαμιανό Βασιλειάδη, όλοι ηγετικά στελέχη του ΠΑΚ.

Τα κείμενα είχε ήδη επεξεργαστεί μια άλλη Επιτροπή που δημιουργήθηκε μια - δυο ημέρες μετά την επιστροφή του Παπανδρέου στην Αθήνα. Σε αυτή συμμετείχαν στελέχη του ΠΑΚ εξωτερικού και του ΠΑΚ εσωτερικού, όπως ο K. Λαλιώτης, ο I. Τσεκούρας, ο Αθ. Τσούρας, N. Μιχαλόπουλος και άλλοι. Μια - δυο ημέρες μετά τη συγκρότηση της Επιτροπής ήρθε και ο K. Σημίτης από τη Γερμανία. Ο I. Τσεκούρας θυμάται ότι υπήρχε έντονη αντιπαράθεση μεταξύ των στελεχών του ΠΑΚ εξωτερικού και εσωτερικού για ιδεολογικά θέματα. Διαφώνησαν τόσο έντονα για τις εθνικοποιήσεις που τα στελέχη του ΠΑΚ εσωτερικού αποχώρησαν και εξουσιοδότησαν τον Δ. Τουλούπα να συμμετέχει στις συζητήσεις της Επιτροπής, η οποία κατέληξε σε ένα κείμενο που ονομάστηκε «Πλαίσιο Οργανωτικής Δράσης».

Την 1η Σεπτεμβρίου αυτό το κείμενο το ήλεγξε ο Παπανδρέου και ανέθεσε στην τριμελή Επιτροπή να το καθαρογράψει στο Καστρί. «Καθόμασταν απέξω στην τραπεζαρία, καταλήγαμε σε κάθε τμήμα του κειμένου, το πηγαίναμε στον Παπανδρέου, το ενέκρινε και στη συνέχεια η Αγγέλα Κοκκόλα, με την παρουσία της και την ουσιαστική συμμετοχή της το δακτυλογραφούσε. Ηταν μια συναρπαστική εμπειρία» θυμάται ο Γ. Ζαφειρόπουλος.

ΙΦασολάδα και ελιές

Οι συνθήκες που βρήκε ο Παπανδρέου στο Καστρί ήταν συνθήκες απόλυτης λιτότητας. Δεν υπήρχε η δυνατότητα για άνετη διαβίωση. Το μεσημέρι της 2ας Σεπτεμβρίου η κυρα-Μαρία, η οικονόμος του Γεωργίου Παπανδρέου, ετοίμασε ωραία φασολάδα. Ο Παπανδρέου ζήτησε συγγνώμη που δεν ήταν πολυτελές το γεύμα και επιστρατεύθηκε ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος να κατέβει στη Νέα Ερυθραία να αγοράσει φέτα και ελιές για να εμπλουτίσει το γεύμα.

Το κείμενο αυτό διαμορφώθηκε τελικά στις 2 Σεπτεμβρίου το βράδυ. Τότε ανέκυψε θέμα παραγωγής φωτοτυπιών, αφού οι συνωμοτικοί κανόνες της εποχής δεν επέτρεπαν σε κανέναν από την ομάδα να φύγει με το κείμενο από το Καστρί. Τότε επιστρατεύθηκε ένα στέλεχος της Ρανκ Ζήροξ και φίλος του Παπανδρέου με μεγάλη αντιστασιακή δράση, που είχε καταδικαστεί στην υπόθεση Παναγούλη, ο Τζάνος Βαλασέλης. «Μας πήγε με μυθιστορηματικό τρόπο στα γραφεία της Ρανκ Ζήροξ, στον Πύργο Αθηνών. Το κείμενο μεταφέραμε εκεί ο Γιώργος Παπανδρέου και εγώ. Κάναμε την παραγωγή αντιτύπων και την επόμενη μέρα στηθήκαμε στο "Κινγκς Πάλας" με τον Γιώργο Παπανδρέου και μοιράζαμε στα στελέχη και στους δημοσιογράφους το κείμενο της Διακήρυξης. Αμέσως μετά το κείμενο τυπώθηκε σε ένα μικρό πράσινο βιβλίο από τον εκδοτικό οίκο "Καρανάση", με τον οποίο συνεργάστηκε εκείνα τα χρόνια το ΠαΣοΚ».

ΙΠώς κατέληξαν στο όνομα

Οι εισηγήσεις ήταν πολλές για το όνομα. Κάποιοι έκαναν λόγο για Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα και άλλοι πρότειναν Εργατικό Κόμμα. Ορισμένοι υποστήριξαν την πρόταση Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Αναγέννηση της Ελλάδας (ΠΑΣΟΚΑΕ). Αλλά υπήρξαν αντιρρήσεις καθώς κάποια στελέχη εξέφρασαν την άποψη ότι η λέξη Αναγέννηση παραπέμπει στη χούντα. Ο Γιώργος Κατσιφάρας πιστεύει ότι η ονομασία είχε προαποφασιστεί. Από Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ) θα γινόταν Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα.

Στην Επιτροπή που δημιουργήθηκε από τα στελέχη του ΠΑΚ εξωτερικού και εσωτερικού άνοιξε μεγάλη συζήτηση αν το ΠαΣοΚ είναι σοσιαλιστικό δημοκρατικό κίνημα ή δημοκρατικό σοσιαλιστικό κίνημα. Ο Παπανδρέου είχε βάλει ορισμένους δικούς του να υποστηρίξουν με σθεναρό τρόπο ότι τυχόν αντιπαράθεση των όρων θα δημιουργούσε την εντύπωση ότι πρόκειται για σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και αυτό δεν το ήθελε. Ο Κώστας Σημίτης επέμενε ότι πρέπει να προηγηθεί το επίθετο «δημοκρατικό» του «σοσιαλιστικού». Ο Αντώνης Λιβάνης πρότεινε ο όρος «σοσιαλιστικό» να αντικατασταθεί με τον όρο «δημοκρατικό». Τελικά ετέθη σε ιδιότυπη ψηφοφορία το θέμα και η πλειοψηφία αποφάσισε υπέρ της άποψης του Παπανδρέου.

H πρώτη δήλωση του λογότυπου του ΠαΣοΚ στον Αρειο Πάγο ανέφερε «Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κόμμα». Ο Παπανδρέου θα ζητήσει να τροποποιηθεί σε «Κίνημα» δύο ημέρες αργότερα, με διορθωτική δήλωση. Τις πρώτες ημέρες το νέο κόμμα θα αναφέρεται στις εφημερίδες ως ΠΣΚ.

ΙΟι μεγάλες αμφιβολίες

Ο Αθ. Τσούρας, που ήταν Γραμματέας της Νεολαίας του ΠΑΚ εσωτερικού, αφηγείται πώς έζησε την 3η Σεπτέμβρη.

«Στη 1 το πρωί, όταν είχε ήδη αρχίσει να τρέχει η 3η Σεπτέμβρη ήμαστε στο Καστρί. Κοιτάζαμε κάποιες λεπτομέρειες σε σχέση με το κείμενο που θα διάβαζε ο Αντρέας την ίδια μέρα. Παρακολουθούσαμε ταυτόχρονα όλη τη συνεχή τηλεφωνική επικοινωνία του Αντρέα με τα στελέχη της παλιότερης γενιάς του ΠΑΚ και της Ενωσης Κέντρου, που διαφωνούσαν σε σχέση με την ονομασία που θα αναγγελλόταν αλλά και με αυτά που ουσία η Ιδρυτική Διακήρυξη θα έλεγε. Στη μεν ονομασία διαφωνούσαν σε σχέση με το "Σοσιαλιστικό", πίστευαν ότι είναι πολύ προχωρημένο για την Ελλάδα. Για τη λέξη "Κίνημα" το συνδύαζαν με συνειρμούς παλιότερων εποχών.

Και πίστευαν κι έλεγαν στον Αντρέα Παπανδρέου ότι έπρεπε να συνεχίσουμε ουσιαστικά την Ενωση Κέντρου. Ταυτόχρονα η ίδια η ουσία της Διακήρυξης έβαζε θέματα κεντρικής διαφωνίας. Περί τη 1.30 τελείωσε αυτό το τελικό κείμενο και δόθηκε για δακτυλογράφηση. Με φώναξε ο Αντρέας. Μου λέει: "Βλέπεις τι γίνεται; Εγώ δεν πρόκειται να κάνω πίσω. Εγώ δεν ήρθα για να συνεχίσω την Ενωση Κέντρου, ήρθα να κάνω μια μεγάλη Αλλαγή. Αυτό θα ονομαστεί Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα. Κι αυτά που έλεγα στο ΠΑΚ θα τα πω και τώρα. Είμαι διατεθειμένος να ξεκινήσω μόνο με τους νεολαίους. Θα προχωρήσω μόνο με σας, μόνο με τη νεολαία, με κανέναν άλλο. Αρα λοιπόν θα πας στο ξενοδοχείο το πρωί, μία ώρα πριν ξεκινήσει η εκδήλωση, και θα επιβλέψεις ώστε, έρθουν δεν έρθουν οι παλιότεροι, η πρώτη θέση θα γεμίσει με νεολαίους. Εγώ σ' αυτούς θα μιλήσω, γιατί αυτούς θέλει ο ελληνικός λαός".

Φεύγω από 'κεί κι έρχομαι στη "Σόνια", το παλιό ζαχαροπλαστείο στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Παλιά μαζεύονταν το ΠΑΚ εκεί και από τον Αύγουστο του '74, που άρχισε πια κανονικά να προχωράει η αλλαγή, εκεί μαζευόμασταν. Πέρασα κάπου στις 2-2.30 το πρωί. Ηταν εκεί όλοι της Νεολαίας του ΠΑΚ εσωτερικού και συζητάγαμε γι' αυτά. Ο K. Λαλιώτης, ο I. Τζώρτζης, ο Οδ. Λαμπρόπουλος, ο Στ. Μανίκας, ο N. Δημόπουλος, η Μένη Μαλλιώρη, ο N. Παπασμπίρης, η Χριστίνα Κούρτη, η Κατερίνα Φιλίππου, η Μαρία Οικονομοπούλου, ο Μηνάς Σταυρακάκης, ο Γ. Κίρκος, ο Τάσος Λαμπρόπουλος, ο Μιχάλης Τσιγκρής, ο Θανάσης Αλεξόπουλος και ο Θόδωρος Χριστοδουλιάς.

Περί τις 3 το πρωί ήρθαν όλα τα μεγαλύτερα στελέχη του ΠΑΚ, ο Αντ. Λιβάνης, ο I. Χαραλαμπόπουλος, ο Τάκης Τουλούπας, ο Νίκος Βγενόπουλος και άλλοι που εκφράζουν τις αμφιβολίες τους. "Θα πληγεί η δημοκρατική παράταξη αν προχωρήσει". H τελική συζήτηση κράτησε μέχρι τα ξημερώματα. Εμμείναμε στις απόψεις μας.

Το πρωί πήγαμε στο ξενοδοχείο. Ο Ανδρέας ήρθε, ανέβηκε πάνω σ' ένα δωμάτιο στον πρώτο όροφο, μια συνήθεια που δεν εγκατέλειψε ποτέ σε τέτοιες περιπτώσεις. Με φώναξε. "Ολα είναι έτοιμα" του είπα. Και πραγματικά ένα τέταρτο πριν ξεκινήσει ήρθαν όλοι, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. H συντριπτική πλειονότητα όσων συγκεντρώθηκαν στο "Κινγκς Πάλας" ήταν άνθρωποι που προέρχονταν από το ΠΑΚ. Ανθρωποι που πέρα από τον αγώνα για τη δημοκρατία και την ελευθερία είχαν συγκεκριμένες ιδεολογικοπολιτικές αντιλήψεις. Το ΠΑΚ δεν ήταν μόνο μια αντιστασιακή οργάνωση, ήταν και μια πολιτική οργάνωση».

ΙΤο αμπέχονο και οι παραδοσιακοί

Χάσμα υπήρχε ανάμεσα στα κορυφαία στελέχη της Ενωσης Κέντρου και στους νέους «με τα μαλλιά και τα γένια» που προωθούσε ο Ανδρέας Παπανδρέου στο ΠαΣοΚ. Ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος θυμάται:

«Την 1η Σεπτέμβρη ο Παπανδρέου κάλεσε τα σημαντικά κοινοβουλευτικά στελέχη της Ενωσης Κέντρου στο Καστρί για να τους ανακοινώσει το πολιτικό πλαίσιο της Διακήρυξης και να τους ενημερώσει για τη δημιουργία του νέου πολιτικού φορέα, του ΠαΣοΚ. Εκεί μαζεύτηκαν όλοι με προεξάρχοντα τον Γιάννη Αλευρά, ο οποίος έπαιζε ένα πολύ σημαντικό ρόλο επιρροής στα στελέχη της Ενωσης Κέντρου και είχε αυξημένο κύρος. Ο Παπανδρέου ζήτησε από εμένα να εκτελέσω χρέη γραμματέως στη συνάντηση και εγώ εμφανίστηκα με τα γένια, τα μαλλιά, το αμπέχονό μου, την επαναστατική μου αμφίεση της εποχής!

Τότε λέει ο Αντρέας: "Μπορούμε σε λίγο να ξεκινήσουμε. Ηρθε ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος, που θα είναι ο γραμματέας της συνάντησης και ο οποίος θα αντιμετωπίσει στην Ηλεία τον Θανάση Κανελλόπουλο". Ετσι εξίσωνε την πολιτική παρουσία ενός άγνωστου και νεότατου στελέχους του ΠΑΚ με την παρουσία του Θανάση Κανελλόπουλου, ο οποίος ήταν ιστορικό στέλεχος της Ενωσης Κέντρου, σπουδαίος πολιτικός, εγκρατής πολυεπιστήμονας και δημοσιογράφος. Αιφνιδιάστηκαν όλοι, γύρισε ο Αλευράς στον νεαρό με τα γένια και του λέει:

"Σε παρακαλώ, μικρέ, ποιος είναι ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος;". Κι εκείνος του απαντάει σεμνά: "Εγώ είμαι, κύριε Αλευρά". Παραλίγο να λιποθυμήσουν οι άνθρωποι και ο Αλευράς το διηγείτο ως τον θάνατό του ως ανέκδοτο».

Ο Πέτρος Λάμπρου θυμάται ότι ο Παπανδρέου αγωνιούσε για το αν θα ερχόταν στο «Κινγκς Πάλας» την 3η Σεπτέμβρη ο Γιάννης Αλευράς. «Κατέβα στην έξοδο του ξενοδοχείου και μόλις δεις τον Αλευρά να έρχεται να με ειδοποιήσεις αμέσως» του είπε. Κατέβηκε ο Πέτρος Λάμπρου και στάθηκε στο ισόγειο, μπροστά στο πεζοδρόμιο, παραμονεύοντας την άφιξη του Αλευρά. Πέρασαν πέντε - δέκα λεπτά και δεν εμφανιζόταν. Στα είκοσι λεπτά και ενώ άκουγε από μέσα ότι η εκδήλωση ξεκινούσε ο Λάμπρου άρχισε να ανυπομονεί. «Θα χάσω κι εγώ τη Διακήρυξη» σκέφτηκε, ανέβηκε τρέχοντας και μπήκε στην αίθουσα. Ο Γιάννης Αλευράς δεν ήρθε εκείνη την ημέρα στη Διακήρυξη.

ΙΟι βασικές συνιστώσες

Ο Στέφανος Τζουμάκας θυμάται ακόμη τις συζητήσεις που προηγήθηκαν της 3ης Σεπτέμβρη.

«Οταν ήρθε ο Ανδρέας Παπανδρέου και πήγαμε στο αεροδρόμιο και στη συνέχεια πήγαμε στο Καστρί, άρχισαν ήδη οι πρώτες διαφοροποιήσεις. Εχει σημασία με ποιους συνέφαγε ο Ανδρέας εκείνο το βράδυ. Από εκεί άρχισαν οι συζητήσεις ποιο θα είναι το ηγετικό πολιτικό πλαίσιο. Μετά άρχισαν οι συζητήσεις στη βάση ενός κειμένου που υπήρχε από το ΠΑΚ, που ήταν ένα σχέδιο για την ίδρυση ενός νέου ριζοσπαστικού κινήματος στην Ελλάδα. Επ' αυτού του σχεδίου υπήρχαν πολλές και διαφορετικές απόψεις, γιατί ήταν πολλά και διαφορετικά τα ρεύματα που εξέφραζαν οι άνθρωποι που πλαισίωναν την ιδέα ίδρυσης ενός ριζοσπαστικού κόμματος.

Σχηματοποιήθηκαν σε δύο βασικές συνιστώσες. H μία ήταν όλες οι δυνάμεις οι ριζοσπαστικές, οι αντιστασιακές οι ανατρεπτικές, που ήθελαν ένα σοσιαλιστικό κόμμα. Από την άλλη ήταν δυνάμεις αντιδικτατορικές, που δεν ήθελαν ένα ριζοσπαστικό σοσιαλιστικό κόμμα αλλά ένα δημοκρατικό κόμμα να δικαιώσουν τους αγώνες μιας εποχής. Και τότε υπήρχε το θέμα σοσιαλιστικό κόμμα ή όχι. Οσοι εξέφραζαν την παλιά Ενωση Κέντρου είπαν όχι σοσιαλιστικό κόμμα. "Αυτά, Αντρέα, είναι επικίνδυνα, είναι πρόωρα, είναι αδιανόητα για μας" του έλεγαν. "Εμείς", έλεγαν, "δεν θέλουμε σοσιαλιστικό κόμμα, θέλουμε μια δημοκρατική παράταξη". "Με ποιο σκοπό; " τους ρωτούσε ο Αντρέας. "Με σκοπό να διώξουμε τον Καραμανλή, διότι έτσι θα πάρουμε μια ρεβάνς από την Αποστασία του '64" του απαντούσαν.

Εκεί ήταν το στίγμα των κεντρώων, το ιδεολογικό και το πολιτικό, ότι εμείς πλέον είμαστε ένα πολιτικό κεφάλαιο του δημοκρατικού χώρου απέναντι σε μια παράταξη, τη Δεξιά, που η μισή συνεργάστηκε με τη χούντα και η άλλη μισή εσιώπησε.

Ο Αντρέας είπε τότε ότι "θα φύγει ο Καραμανλής αλλά στα πλαίσια μιας ιδεολογίας, μιας στρατηγικής και ενός προγράμματος. Κι εγώ προχωρώ σε σοσιαλιστικό κόμμα". Εγιναν έντονες διαμάχες για να πάρει τον χαρακτήρα ενός σοσιαλιστικού κόμματος και να έχει τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά η Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη. Οι συζητήσεις ήταν εντονότατες. Κάναμε πηγαδάκι με τον Αντρέα κάτω από το πεύκο έξω από το σπίτι του στο Καστρί. Ημασταν όλοι κάτω στα χαλίκια και συζητούσαμε απόψεις προς ποια πλευρά και με ποιες προϋποθέσεις μπορούσε να προχωρήσει αυτή η νέα πολιτική πρωτοβουλία που θα αναλάμβανε ο Παπανδρέου. Ηταν μια διένεξη ιστορική. Σ' αυτή τη διένεξη κάποια στελέχη που πίεζαν για μια πιο ριζοσπαστική εκδοχή δεν έγραψαν το κείμενο, όπως και δεν προσυπέγραψαν το κείμενο και μια σειρά από κεντρώους που αποχώρησαν από το Καστρί και ξαναγύρισαν στον Γεώργιο Μαύρο, στην Ενωση Κέντρου. Ορισμένοι έμειναν στα μετόπισθεν, δεν ήρθαν καν στη Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη, όπως ο Γ. Αλευράς. Και όσοι συνέπραξαν είπαν "θα μπούμε μέσα εμείς και θα τα στρογγυλέψουμε αυτά που λέει ο Αντρέας τώρα, σε μια πορεία να διεκδικήσουμε τη διακυβέρνηση". Αυτό είναι το καθοριστικό για την 3η Σεπτέμβρη. Και γι' αυτό εγώ επί μια δεκαετία έλεγα "Να δούμε πότε θα έρθει το ΠαΣοΚ στην κυβέρνηση". Διότι ήταν σαφές ότι το πολιτικό προσωπικό ήταν κεντρογενούς καταβολής και το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να κυβερνήσουν τη χώρα».

ΙΤο προσόν του Ανδρέα

Ο Γιώργος Κατσιφάρας διηγείται για πρώτη φορά πώς έζησε την εμπειρία της 3ης Σεπτέμβρη:

«Ημουνα ο υπεύθυνος του Γραφείου Τύπου. Ηταν πολλοί ενδιαφερόμενοι για το Γραφείο Τύπου, ο μακαρίτης ο Μαρούδας, ο K. Νικολάου, ο Λούης Δάνος, ο Αστέρης Στάγκος καθώς και δημοσιογράφοι. Υπήρχε μεγάλη διένεξη και ο Παπανδρέου όρισε εμένα ως υπεύθυνο Τύπου την ημέρα της Διακήρυξης. Δεν κοιμηθήκαμε καθόλου το βράδυ, γιατί το θέμα ήταν αν θα παρίσταντο όλοι αυτοί οι άνθρωποι που είχαν δώσει λόγο, αλλά δεν υπήρχε και κανένα χαρτί που υπέγραφαν. Υπήρχε δηλαδή μια ομάδα δημοκρατικών αγωνιστών διωχθέντων από τη χούντα, άνθρωποι του ΠΑΚ εξωτερικού και του ΠΑΚ εσωτερικού, νεολαίοι από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, νεολαίοι της περίφημης Γενιάς του 1-1-4 του Γεωργίου Παπανδρέου, οι οποίοι δεν ήταν βέβαιο ότι την ιστορική αυτή ημέρα θα ήταν όλοι παρόντες. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον Σάκη Καράγιωργα που παρίστατο και ήταν δίπλα στον Παπανδρέου.

Σημάδεψε την πολιτική ιστορία της χώρας η 3η Σεπτέμβρη. Ο Αντρέας δεν δέχτηκε, παρ' ότι ήθελαν πολλοί βουλευτές της Ενωσης Κέντρου, να προσχωρήσουν σαν ομάδα στο ΠαΣοΚ. Και δεν δέχτηκε και πολλές προσωπικότητες όπως ο Θανάσης Κανελλόπουλος, με τον οποίο είχα μια προσωπική σχέση. Τον παρακάλεσα πολύ τον Αντρέα να δεχτεί τον Κανελλόπουλο και δεν τον δέχτηκε. Δεν δέχτηκε ούτε τον Μιχάλη Παπακωνσταντίνου, δυο - τρεις ανθρώπους που εγώ είχα μια αδυναμία, δεν τους δέχτηκε. Ο Θανάσης πήγε και μόνος του στο Καστρί, αλλά δεν τους δέχτηκε στο ΠαΣοΚ.

H ονομασία είχε προαποφασιστεί, από Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα που ήταν το ΠΑΚ έγινε Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα. Είχε αποφασιστεί στη Γερμανία, όταν συγκέντρωσε εκεί τα στελέχη του ΠΑΚ εξωτερικού για να αποφασιστεί το όνομα. Οχι, δεν έφερε αντιρρήσεις ο Λιβάνης για την ονομασία, ο Αντρέας δεν λογάριαζε κανένα Λιβάνη και κανέναν Κατσιφάρα. Παπανδρέου ήταν, ποιον να λογαριάσει; Ακουγε, αλλά την απόφαση αυτός την έπαιρνε. Είχε ένα μεγάλο προσόν, να ακούει και να αποφασίζει ο ίδιος».

Οι 149 που εκλήθησαν O κατάλογος εκείνων που ο Ανδρέας Παπανδρέου έκρινε σκόπιμο να καλέσει στην παρουσίαση της Ιδρυτικής Διακήρυξης του ΠαΣοΚ

«Το Βήμα της Κυριακής» αποκαλύπτει τον κατάλογο όσων προσκλήθηκαν προσωπικά από τον Ανδρέα Παπανδρέου να παραστούν στην Ιδρυτική Διακήρυξη του ΠαΣοΚ. Ο κατάλογος δακτυλογραφήθηκε παραμονές της 3ης Σεπτέμβρη και παραθέτουμε τα ονόματα με τη σειρά που εγράφησαν, με τα λάθη και τις παραλείψεις που περιέχουν.

Από τους 149 ορισμένοι δεν προσήλθαν, ενώ ήταν παρόντες και άνθρωποι που δεν βρίσκονται σε αυτόν τον κατάλογο. Από τα 149 ονόματα μόνο 10 εξακολουθούν να έχουν σήμερα ενεργό ρόλο στο ΠαΣοΚ. Οι άλλοι αποσύρθηκαν, ιδιώτευσαν, κάποιοι έφυγαν από τη ζωή και ορισμένοι αποκλείστηκαν ή διαγράφηκαν στην πορεία. Στους προσκληθέντες προσωπικά από τον Ανδρέα Παπανδρέου βρίσκεται και ο σημερινός πρωθυπουργός κ. K. Σημίτης. Υπάρχουν επίσης σε αυτόν τον κατάλογο και πέντε στελέχη του ΠαΣοΚ που είναι μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος αδιαλείπτως από το 1974. Πρόκειται για την κυρία Βάσω Παπανδρέου και τους κκ. K. Σημίτη, K. Λαλιώτη, A. Τσοχατζόπουλο και Αθ. Τσούρα. Λαμπρόπουλος Οδ., Κόκκινος Θεοδ., Αρχάκης Αλέξανδρος, Γιώτας Στάθης, Λουκάκης Χαράλαμπος, Λάμπρου Πέτρος, Παπαναγιώτου Θάνος, Τσιγαρίδας Κων., Καβαλιώτου Χριστίνα, Τσούρας Θανάσης, Μιχαλόπουλος Νίκος, Μπουρναζάκης Νικ., Δημόπουλος Νίκος, Αλεξόπουλος Θανάσης, Τζώρτζης Γιάννης, Λαλιώτης Κώστας, Φιλίππου Κατερίνα, Χαραλαμπόπουλος Γιώργος, Θωμίδου Σούλα, Μίχα Μαρία, Κούρτη Χριστίνα, Χαραλαμπόπουλος Γιάννης, Τουλούπας Τάκης, Μαντούβαλος Ηλίας, Βγενόπουλος Νίκος, Κορωναίος Γιάννης, Πελοποννήσιος Φώντας, Πρόκος Απόστολος, Κουτσόγιωργας Μένιος, Λιβάνης Αντώνης, Σκουλάς Θανάσης, Κοκκόλα Αγγέλα, Βαρδάνης Μιχάλης, Ελευθεριάδης Γεώργιος, Κουτσογιάννης Γιάννης, Μανδηλαρά Ασπα, Σημίτης Κώστας, Ελευθεριάδης Δημήτριος, Κορωναίος Πάνος, Σακελλαρόπουλος Αλέξ., Ντίνου Εύη, Φραγκιάς Ανδρέας, Φλέμιγκ Αμαλία, Ακρίτα Σύλβα, Τριαρίδης N., Δροσογιάννης Αντώνης, Γεωργιάδης Σεραφ., Κατσιφάρας Γεώργιος, Σκουλαρίκης Γιάννης, Νικολάου Κώστας, Απανωμεριτάκης, Βερυβάκης Λευτέρης, Κρητικός Παναγιώτης, Ανδρουτσόπουλος Κώστας, Κασιμάτης Γρηγόρης, Καμπάνης Σταμάτης, Παπαστρατής Γιώργος, Φαρμάκης Νίκος, Κανελλόπουλος Κώστας, Κανελλόπουλος Θανάσης, Καβουνίδης Σπύρος, Λέκκας Δημήτριος, Ζερβόπουλος Γιάννης, Χαραλαμπόπουλος Χρήστος, Πρασανάκης Γεώργιος, Βασιλακόπουλος Λεωνίδας, Μπουλούκος Αριστόδ., Μπουλούκος Διονύσης, Πανταζόπουλος Στέλιος, Παπαδονικολάκης Γιάννης, Βαλασέλης Ζάνος, Κούτσικας Φοίβος, Κακλαμάνης Απόστολος, Τόμπρας Φάνης, Δαμβουνέλης Αριστ., Δέας Κώστας, Αλευράς Γιάννης, Παπασπύρου Γιάννης, Παπαδημητρίου Γεώργιος, Κουτσοχέρας Ιωάννης, Κεφαλληνός Τάλμποτ, Σακελλαρίου Γιάννης, Νικολόπουλος Βασίλειος, Παπανίκος Δημήτριος, Σπηλιόπουλος Σπύρος, Χρυσάφης Γιάννης, Κύργιος, Τσιρίδης Χαράλαμπος, Καρανάσης Χρήστος, Βούλγαρη Ελένη, Αναστασιάδης Σπύρος, Μάζης Ιων., Τσιμπούκης Αθ., Μαρασλής Αλέκος, Κούκος Ιωάνν., Παππάς Αλέξανδρος, Τσαγανάς Ιωάνν., Τζούβαλης Κων., Μίχας Αθανάσιος, Σπηλιοτακάρα Ρία, Ασημακόπουλος Γεώργιος, Κωστούρος Γεώργιος, Κόλλιας Δημ., Κακουρόπουλος Ανδρ., Καραζέρης Γεώργιος, Κεζήλος Νίκος, Κόης Δημ., Γιαννόπουλος Σωτήριος, Μουστάκης Γεώργιος, Σόκαρης Σπυρ., Φούκας Τάσος, Τσαφούλιας Γεώργ., Κατραβάς Σωτ., Κουτσόγιωργας Τέλης, Μπαλάσης Αθ., Κουμανιώτης Κωστ., Μπίτσος Αθ., Λαμπρόπουλος Τάσος, Χριστοδουλιάς Θεόδ., Αλεξόπουλος Κώστας, Παπαγιαννόπουλος Τάκης, Πανούτσος Ιωάνν., Παπαγιωργόπουλος Τάκης, Ζυγογιάννης Γιώργος, Βαλυράκης, Παπαθανασίου Χρήστος, Ζουμπογιώργος, Κουρής Χαράλαμπος, Μωραΐτου Μαίρη, Γρίμηλα, Γιαννόπουλος, Λιβάνη Κατίνα, Λιάνης, Τσεκούρας, Κουρής, Παπανδρέου Βάσω, Παπασταύρου, Ζιάγκας Μιχάλης, Κουλούρης, Ζαφειρόπουλος, Δαμιανός, Κίσσονας, Οικονομίδης, Μπαρμπαγιάννη, Βουρνάς Πάνος, Παπαδήμας Τόλης, Χατζημιχελάκης Νίκος, Σάλας Μιχάλης, Γιαννακάκης Μιχαήλ, Πολυχρονόπουλος Γιάννης.



Η 3η του Σεπτέμβρη από το Α ως το Ω

(Το κείμενο που ακολουθεί υπογράφει ο Νίκος Λακόπουλος.

Δημοσιεύθηκε στα ΝΕΑ  την 1η Σεπτέμβρη 2012)

Ακριβώς πριν από τριάντα οκτώ χρόνια ο Ανδρέας Παπανδρέου διαλεύκανε το μυστήριο των προθέσεών του που συνόδευε την – καθυστερημένη – επιστροφή του στην Ελλάδα, με την αναγγελία νέου πολιτικού κόμματος. Η  Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη και η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ   ανταποκρίνονταν στο πνεύμα της εποχής, αλλά δεν αποτέλεσαν ιδιαίτερα καταλυτικά γεγονότα στην πολιτική σκηνή εκείνη τη στιγμή. Η δυναμική τους εκδηλώθηκε αργότερα και άλλαξε τη φορά των πολιτικών πραγμάτων στην Ελλάδα. Ακόμη και σήμερα, που εκείνη η δυναμική δείχνει να εκπνέει, η αθέατη πλευρά εκείνων των ημερών  είναι συναρπαστική.

Ανδρέας

Μια συνέντευξη Τύπου που μπορεί να αλλάξει τον πολιτικό χάρτη μιας χώρας είναι ιστορική. Αυτό συνέβη το μεσημέρι της Τρίτης 3 Σεπτεμβρίου 1974. Στους πολιτικούς κύκλους της Αθήνας ήταν γνωστό ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου θα αναγγείλει τη δημιουργία νέας πολιτικής κίνησης. Και αυτό που ενδιέφερε κυρίως τις εφημερίδες της εποχής ήταν ποιοι θα τον ακολουθήσουν.

Bασιλεία

Στην Ελλάδα είχε επιστρέψει στις 16 Αυγούστου 1974 από το Λονδίνο μέσω Θεσσαλονίκης. Οτι είχε αλλάξει το έδειχνε η εμφάνισή του: φορούσε μαύρο δερμάτινο σακάκι, είχε φαβορίτες και ήταν πιο αδύνατος από όσο τον θυμόνταν προδικτατορικά. Δέκα ημέρες νωρίτερα σε ένα μικρό χωριό έξω από τη Βασιλεία της Ελβετίας συνήλθε το Εθνικό Συμβούλιο του ΠΑΚ και αποφάσισε την αυτοδιάλυσή του χωρίς να ανακοινωθεί.

Γέρος

Πολλοί από τους παλαιούς βουλευτές και πολιτευτές της Ενωσης Κέντρου έλεγαν ότι η συνέντευξη Τύπου της 3ης Σεπτέμβρη θα ήταν η πολιτική αυτοχειρία του Ανδρέα Παπανδρέου. Τις προηγούμενες ημέρες τον πίεσαν να εγκαταλείψει τα πειράματα και να ανασυστήσει την Ενωση Κέντρου καθώς τον αναγνώριζαν ως φυσικό πολιτικό κληρονόμο του Γέρου της Δημοκρατίας.

Διάψευση

Μια συνάντηση που είχε με τον Γιάννη Ζίγδη στις 31 Αυγούστου δημιούργησε φήμες για συνεργασία μεταξύ τους. Το διέψευσε και επιβεβαίωσε ότι θα ανακοινώσει τις αποφάσεις του στη συνέντευξη Τύπου, όπως είχε προγραμματίσει. Πήγε στο ξενοδοχείο Κινγκ Πάλας της Πλατείας Συντάγματος - δεν υπάρχει πια - δύο ώρες νωρίτερα και εγκαταστάθηκε σε ένα δωμάτιο στον ημιώροφο. Η αγωνία του ήταν προφανής και κάθε τόσο ρωτούσε τον Θανάση Τσούρα: «Ηλθαν όλοι;».

Eκνευρισµός

Καθοριστικής σημασίας για τον Ανδρέα Παπανδρέου ήταν η συμμετοχή του Γιάννη Αλευρά στην πρωτοβουλία του. Ο παλαιός πρόεδρος της ΟΤΟΕ προσπαθούσε να τον πείσει να μην προχωρήσει σε νέο κόμμα, με το επιχείρημα ότι «δεν είναι καιρός για πειράματα». Το προηγούμενο βράδυ τού είπε ότι σκοπεύει να παραστεί επικεφαλής μιας ομάδας παλαιών κεντρώων. Ο Ανδρέας εκνευρίστηκε ιδιαίτερα και του απάντησε, προτού κλείσει το τηλέφωνο: «Γιάννη, ή θα έλθεις μόνος σου ή να μην έλθεις καθόλου».

Ζυµώσεις

Στο μεταξύ έχουν αρχίσει ζυμώσεις ανάμεσα σε στελέχη από αντιστασιακές οργανώσεις για τη δημιουργία νέου κόμματος. Η Δημοκρατική Αμυνα στις 31 Αυγούστου ανακοίνωσε ότι εξέλεξε διοικούσα επιτροπή με σκοπό «να έλθει σε επαφή με ιδεολογικά συγγενείς οργανώσεις και ομάδες για το ξεκίνημα ενός ενιαίου δημοκρατικού και σοσιαλιστικού κινήματος». Αυτός ήταν ο ένας λόγος που ο Ανδρέας Παπανδρέου επίσπευσε την ανακοίνωση της δικής του πρωτοβουλίας. Ο άλλος ήταν ότι την ίδια ημέρα από τη Θεσσαλονίκη ο Κ. Καραμανλής είχε αναγγείλει πως «οι εκλογές δεν θα αργήσουν».

Ηγεμονία

Ενόψει της συνέντευξης Τύπου ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε συντάξει μια λίστα με 149 άτομα στα οποία απηύθυνε ο ίδιος πρόσκληση. Ελάχιστοι απουσίασαν, αλλά εν τω μεταξύ εμφανίστηκαν πολλοί που δεν ήταν στη λίστα, ιδίως νέοι και φοιτητές. Η προδικτατορική ηγεμονία του στην αριστερή πτέρυγα της Ενωσης Κέντρου και η αντιστασιακή δράση του είχαν επίδραση και στη γενιά του Πολυτεχνείου.

Θυµός

Η αναμονή του Αλευρά που δεν φαινόταν, ενώ πλησίαζε η ώρα της συνέντευξης, άρχισε να προκαλεί εμφανή θυμό στον Ανδρέα Παπανδρέου. Κάποια στιγμή ανέθεσε στον Πέτρο Λάμπρου να βγει στο πεζοδρόμιο της οδού Πανεπιστημίου και όταν πλησιάσει να τον ειδοποιήσει. Τελικά ο Αλευράς δεν προσήλθε και ο Λάμπρου εγκατέλειψε τις τσίλιες και μπήκε να παρακολουθήσει τη συνέντευξη.

Ιδέες

Την ίδια στιγμή μια ομάδα φοιτητών συνεδρίαζε από τα ξημερώματα στην καφετέρια Σόνια επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας για να αποφασίσουν αν θα ακολουθήσουν τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ηταν το στέκι του ιστορικού φοιτητικού συλλόγου Παναρμόνια. Εκεί αναπτύχθηκαν οι ιδέες που καθόρισαν την πορεία του φοιτητικού κινήματος της εποχής. Ανάμεσα στους θαμώνες ήταν οι Κώστας Λαλιώτης, Στέφανος Τζουμάκας, Πέτρος Ευθυμίου, Γιώργος Βερνίκος, Γιάννης Τζώρτζης, Δημήτρης Τζουβάνος, Μηνάς Σταυρακάκης, Μένη Μαλλιώρη, Στέφανος Μανίκας κ.ά.

Κατσιφάρας

Πρόσωπο που ξεχώριζε εκείνη την ημέρα ήταν ένας ψηλός τύπος με μουστάκι. Ηταν ο Γιώργος Κατσιφάρας, ο οποίος είχε αναλάβει χρέη εκπροσώπου Τύπου στη συνέντευξη. Τον Ανδρέα Παπανδρέου ακολουθούσαν πολλοί δημοσιογράφοι της εποχής, όπως ο Δημήτρης Μαρούδας και ο Kώστας Νικολάου, θρυλική φωνή από την Ντόιτσε Βέλε. Για να αποφύγει δυσαρέσκειες ανέθεσε το Γραφείο Τύπου στον Κατσιφάρα, ο οποίος κράτησε αυτόν τον ρόλο και στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου που ακολούθησε.

Λαίδη

Σύμφωνα με την... ταξιθεσία, στις πρώτες σειρές έπρεπε να κάθονται πολλοί νέοι, για να αναδειχθεί και το αντίστοιχο μήνυμα μέσα από τις φωτογραφίες που θα δημοσιεύονταν στις εφημερίδες της επομένης. Οι σχεδιασμοί ανατράπηκαν και μπροστά βρέθηκαν κυρίως πολιτευτές της Ενωσης Κέντρου. Πλην της πρώτης σειράς, όπου κάθησαν οι Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, Κώστας Σημίτης, Γιάννης Κουτσοχέρας, Νίκος Μιχαλόπουλος, ο καθηγητής Σάκης Καράγιωργας, η Σύλβα Ακρίτα. Το πρόσωπο που τραβούσε την προσοχή όμως ήταν η λαίδη Αμαλία Φλέμινγκ.

Μαργαρίτα

Στην πρώτη σειρά επίσης καθόταν η Μαργαρίτα Παπανδρέου, η οποία ακολούθησε τον Ανδρέα Παπανδρέου σε όλη την προεκλογική περίοδο και έβγαινε μαζί του στο μπαλκόνι. Παρά την αμερικανική καταγωγή της, οι οπαδοί του τη χειροκροτούσαν ακόμη και στις συγκεντρώσεις όπου το βασικό σύνθημα ήταν «Εξω οι Αμερικάνοι».

Νεολαία

Παρά την παρουσία των γραβατοφορεμένων παλαιών πολιτικών, τόνο στη συνέντευξη έδινε η Νεολαία που είχε εμφανισθεί τις προηγούμενες ημέρες οργανωμένα με τον τίτλο «Φίλοι του Ανδρέα Παπανδρέου». Η συνύπαρξη των ανθρώπων του ΠΑΚ, των φοιτητών και των παλαιών κεντρώων δεν ήταν εύκολη και στο Καστρί εκτυλίχθηκαν απίθανες σκηνές. Ξαπλωμένοι στον κήπο της βίλας Γαλήνη οι φοιτητές και όσοι είχαν έλθει από το εξωτερικό αποκαλούσαν τον Ανδρέα Παπανδρέου με το όνομά του ή «σύντροφε» και οι παλαιοί κεντρώοι «κύριε υπουργέ», ενώ παλαιός πολιτευτής - δεν ζει πια - τον ακολουθούσε καθώς βημάτιζε με ένα τασάκι στο χέρι για να τινάζει τη στάχτη.

Ξένοι

Στο Καστρί εμφανίστηκε και ένας νεαρός που δεν είχε συνάφεια με το κλίμα, ούτε σχέσεις με το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα: ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος! Πήγε ως φίλος του Γιώργου Παπανδρέου, αλλά δεν έδωσε το «παρών» στη συνέντευξη της 3ης Σεπτεμβρίου. Ηταν φανερό ότι ένιωθε ξένος σε εκείνο το περιβάλλον. Αντίθετα, από τον Ανδρέα Παπανδρέου γοητεύθηκε ένας άλλος από τα μετέπειτα στελέχη της ΝΔ, ο Μάκης Γιακουμάτος, ο οποίος έγινε και μέλος του ΠΑΣΟΚ στο Χαλάνδρι, αλλά ήταν και αυτός ένας ξένος.

Ορθιος

Ο Ανδρέας Παπανδρέου διάβασε ο ίδιος - όρθιος, με ανοιχτόχρωμο πουκάμισο και μαύρη δερμάτινη ζώνη - ολόκληρη τη Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη. Το τελικό κείμενο - επτά σελίδες και 2.419 λέξεις - είχε τίτλο «Ιδρυτική Διακήρυξη Βασικών Αρχών και Στόχων». Αρχιζε με αναφορά στην τραγωδία της Κύπρου και κατέληγε με τη φράση: «Ετσι θα συνεχίσουμε με νέα ένταση και αποφασιστικότητα τον αγώνα για μια ανεξάρτητη, σοσιαλιστική και δημοκρατική Ελλάδα». Το κείμενο υπέγραψαν 101 άτομα.

ΠΑΚ

Η Διακήρυξη είχε κυρίως τη σφραγίδα του ΠΑΚ. Το πρώτο σχέδιο γράφτηκε στο Μόναχο «με εντολή του αρχηγού του ΠΑΚ» από τους Γιώργο Λιάνη, Παναγιώτη Μαντά, Θόδωρο Αγγελόπουλο, Μιχάλη Χαραλαμπίδη, Σωτήρη Κωστόπουλο, Γιώργο Τσουγιόπουλο, Γιάννη Ζαφειρόπουλο - οι οποίοι εκπροσωπούσαν τις οργανώσεις της Γερμανίας, της Βρετανίας, της Αμερικής και της Ιταλίας -, συν τους Ακη Τσοχατζόπουλο και Γιώργο Παπαγιαννόπουλο από το Εθνικό Συμβούλιο του ΠΑΚ. Το κείμενο εστάλη στον Ανδρέα Παπανδρέου στο Λονδίνο και το έφερε μαζί του.

Ριζοσπάστες

Τα στελέχη του ΠΑΚ εξωτερικού, τα οποία παρευρίσκονταν στη συνέντευξη, πίστευαν ότι θα δημιουργηθεί ένας κοινοβουλευτικός «πολιτικός οργανισμός», αλλά η οργάνωση του ΠΑΚ θα παραμείνει στα μετόπισθεν για να εγγυάται την ιδεολογική καθαρότητα. Ηταν όλοι ριζοσπάστες, με μαρξιστική κουλτούρα οι περισσότεροι, και ακολουθούσαν κανόνες συνωμοτικής συμπεριφοράς. Στην Αθήνα όμως το κείμενο υπέστη νέα επεξεργασία από πολλούς. Στον Κώστα Σημίτη οφείλονται οι ομοιότητες με τις διακηρύξεις του Ομίλου Παπαναστασίου.

Συγγνώμη

Η τελική διαμόρφωση της Διακήρυξης έγινε ακριβώς την παραμονή της ανακοίνωσής της και την ευθύνη είχαν οι Γιάννης Ζαφειρόπουλος, Μανόλης Παπαθανασόπουλος και Δαμιανός Βασιλειάδης, ενώ τη δακτυλογράφηση έκανε η Αγγέλα Κοκκόλα. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έμεινε μαζί τους - με πολλούς άλλους - στο Καστρί εκείνη την ημέρα. Την ώρα του γεύματος η κυρα-Μαρία, παλαιά οικονόμος του Γεωργίου Παπανδρέου, σερβίρισε φασολάδα. Ο Ανδρέας ζήτησε «συγγνώμη» για τη λιτότητα του τραπεζιού και ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος πετάχτηκε στο μπακάλικο για να φέρει φέτα και ελιές.

Τυπογραφείο

Οταν τελείωσαν το κείμενο της Διακήρυξης, ήταν περασμένα μεσάνυχτα και δεν υπήρχε φυσικά τυπογραφείο για να βγάλουν αντίγραφα για την επομένη. Ο Γιάννης (Τζάνος) Βαλασέλλης, αντιστασιακός από την ομάδα Παναγούλη που είχε πρόσβαση στα κεντρικά γραφεία της εταιρείας Ζίροξ στον Πύργο των Αθηνών, η Αγγέλα Κοκκόλα και ο Γιώργος Παπανδρέου κατέβηκαν από το Καστρί στους Αμπελοκήπους για φωτοτυπίες. Τις επόμενες ημέρες οι Εκδόσεις Καρανάση τύπωσαν μια μικρή πράσινη μπροσούρα.

Υποψίες

Εως την τελευταία στιγμή εκκρεμούσε το όνομα του ΠΑΣΟΚ. Υπήρχαν πολλές ιδέες, όπως Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα ή Ελληνικό Εργατικό Κόμμα, ΠΑΣΟΚΑΕ - ήτοι Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Αναγέννηση της Ελλάδας. Οι παλαιοί κεντρώοι είχαν υποψίες ότι όσοι είχαν έλθει από το εξωτερικό ήθελαν να ελέγχουν το κόμμα μέσω του τίτλου του. Ο Αντώνης Λιβάνης ζήτησε να αντικατασταθεί ο όρος Σοσιαλιστικό από το Δημοκρατικό.

Φωτογραφία

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήθελε έναν τίτλο-φωτογραφία της ιδεολογίας του νέου κόμματος και πολλοί πιστεύουν ότι τον είχε ήδη προαποφασίσει. Στη δήλωση που κατέθεσε στον Αρειο Πάγο με τον λογότυπο και τον ήλιο, αναφέρεται ως Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κόμμα. Δύο ημέρες αργότερα με συμπληρωματική δήλωση το τροποποιεί σε Κίνημα. Αρχικά στις εφημερίδες το νέο κόμμα θα αναφέρεται ως ΠΣΚ. Το ακρωνύμιο ΠΑΣΟΚ καθιερώθηκε από τον τότε πολιτικό συντάκτη του «Βήματος» Σταύρο Ψυχάρη.

Χώρος

Καθώς όλα είχαν γίνει βιαστικά, το νέο κόμμα δεν είχε χώρο για γραφεία. Ετσι, τις πρώτες ημέρες κατέφυγαν σε ένα μικρό διαμέρισμα επί της οδού Ακαδημίας 28 που τους παραχώρησε ο πρώην υπουργός της Ενωσης Κέντρου Γιώργος Μυλωνάς, παρότι δεν προσχώρησε στο ΠΑΣΟΚ. Εν συνεχεία βρέθηκε ένας όροφος στο μέγαρο επί της οδού Πανεπιστημίου 57.

Ψήφος

Το επιχείρημα του Αλευρά εναντίον του νέου κόμματος ήταν ότι οι περισσότεροι από όσους περιστοίχισαν τον Ανδρέα Παπανδρέου «δεν είχαν ούτε ψήφο». Πράγματι, στις μαζικές συγκεντρώσεις της προεκλογικής περιόδου οι περισσότεροι ήταν κάτω των 21 ετών. Και φυσικά οι πρώτες εκλογικές επιδόσεις του ΠΑΣΟΚ ήταν κατώτερες των προσδοκιών του.

Ωθηση

Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ έδωσε ώθηση στην Γ' Ελληνική Δημοκρατία και πολλοί από τους παρόντες στην παρουσίαση της Διακήρυξης σταδιοδρόμησαν στη συνέχεια στην πολιτική. Σήμερα στη Βουλή βρίσκεται μόνο ο Απόστολος Κακλαμάνης. Στο ΠΑΣΟΚ δραστηριοποιούνται ακόμη ο Θανάσης Τσούρας, ο Πέτρος Λάμπρου, ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος, ο Γιώργος Χαραλαμπόπουλος. Στα όρια του Κινήματος βρίσκονται πλέον οι Kώστας Σημίτης, Βάσω Παπανδρέου, Kώστας Λαλιώτης, Στέφανος Τζουμάκας, Πάνος Βουρνάς, Σήφης Βαλυράκης, Aντώνης Λιβάνης.

Στην πρώτη φωτό  ο Ανδρέας και η Μαργαρίτα σε ένα από τα road trip κάποτε στη Αμερική. Η δεύτερη είναι τραβηγμένη στο Παρίσι.
communenews

Δεν υπάρχουν σχόλια: