Κωνσταντίνος Τριανταφυλλάκης | Περί της Ενιαίας Τιμής του βιβλίου και άλλα παραμύθια! - Ο πολυπράγμων υπουργός Ανάπτυξης Κωστής Χατζηδάκης, μεταξύ των πολλαπλών δραστηριοτήτων του, και αφού έλυσε όλα τ’ άλλα προβλήματα, είπε να ασχοληθεί και με το… βιβλίο!

Τώρα πώς το βιβλίο, πυλώνας του πολιτισμού μας, ανήκει στις αρμοδιότητες του υπουργού Ανάπτυξης, αν μη τι άλλο, είναι ενδεικτικό του σεβασμού που τρέφουμε για τον πολιτισμό, εμείς οι νεοέλληνες.

Ο κ. Χατζηδάκης, λοιπόν, αποφάσισε (μάλλον κάποιοι θα του το σφύριξαν) να …

«απελευθερώσει» την (σκλαβωμένη, άραγε;) «αγορά του βιβλίου» για να έχουμε, λέει, «φθηνότερα» βιβλία. Για ποιοτικότερα και καλύτερα βιβλία δεν άκουσα να μιλάει, αλλά αυτό, (γι αυτόν…) μάλλον δεν έχει σημασία. Και πώς θα γίνει το βιβλίο ….φθηνότερο; Καταργώντας την «Ενιαία Τιμή του βιβλίου». Τόσο απλό! Απορώ πώς δεν το είχε σκεφτεί κανένας άλλος, τόσα χρόνια!

Ας αρχίσουμε, λοιπόν, από τα βασικά: Η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου είναι ένας Νόμος που εισηγήθηκε ως Υπουργός Πολιτισμού ο σημερινός Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, το 1997. Προβλέπει δε, ότι για μια διετία, από της εκδόσεώς του δεν θα παρέχεται σ’ ένα βιβλίο έκπτωση, μεγαλύτερη του 10%! Αυτό είναι. Για αυτό το θέμα γίνεται η όλη συζήτηση!

Ουδείς υποδεικνύει σ’ έναν εκδότη πόσο θα τιμολογήσει ένα νέο βιβλίο. Για αυτό και υπάρχουν βιβλία για όλα τα βαλάντια. Ουδείς απαγορεύει, στον οποιονδήποτε, ν’ ανοίξει ένα νέο βιβλιοπωλείο, όπου θέλει και σε όποιες διαστάσεις θέλει. Για αυτό και η αγορά του βιβλίου είναι εντελώς απελευθερωμένη και ουδείς εκ των εκδοτικών οίκων έχει μερίδιο αγοράς μεγαλύτερο του 10% -αν τα στοιχεία που έχω στη διάθεσή μου είναι αξιόπιστα.

Αλήθεια, ποιά άλλη αγορά (απ’ αυτές που ελέγχει ο κ. Χατζηδάκης) είναι τόσο «κατακερματισμένη;» Σε ποιαν άλλη αγορά ο ανταγωνισμός είναι τόσο έντονος; Να διευκρινίσουμε, επίσης, ότι η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου δεν είναι ελληνική επινόηση! Το ακριβώς αντίθετο μάλιστα! Πρόκειται για την αντιγραφή ενός νόμου που είχε εισηγηθεί, επί προεδρίας Μιτεράν, ο Ζάκ Λάνγκ. Παρόμοιες νομοθετικές ρυθμίσεις υπάρχουν, επίσης, στη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία και σε άλλες χώρες του ΟΟΣΑ.

Γιατί, όμως, χρειάζεται η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου; Την περασμένη Τρίτη στον ΙΑΝΟ, διεξήχθη μια υψηλού επιπέδου συζήτηση, την οποία συντόνισε η Όλγα Τρέμη (που έκανε και μια καίρια παρέμβαση) με τη συμμετοχή του συγγραφέα Τάκη Θεοδωρόπουλου, του δημοσιογράφου Πάσχου Μανδραβέλη και του εκδότη Στέφανου Πατάκη.

Στη συζήτηση παρενέβησαν πολλοί και εκλεκτοί συγγραφείς. Ξεχωρίζω την εξόχως συγκινητική τοποθέτηση, του σπουδαίου και αγαπητού σε όλους μας Πέτρου Μάρκαρη, που επισήμανε την προσωπική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του αναγνώστη και των βιβλιοπωλών, ειδικά στα μικρά βιβλιοπωλεία.

Η αναφορά αυτή του Πέτρου Μάρκαρη έφερε αυθορμήτως στη μνήμη μου την ταινία «Εχετε μήνυμα στον υπολογιστή σας», όπου η Μέγκ Ράϊν υποδύεται μιαν ηρωίδα που αγωνίζεται με νύχια και με δόντια να διατηρήσει το μικρό της βιβλιοπωλείο στη Νέα Υόρκη, το οποίο κληρονόμησε από τη μητέρα της, μπροστά στην επέλαση ενός μεγαθήριου που εκπροσωπούσε ο Τομ Χάνκς.

Πολύ φοβούμαι, (για να είμαι ειλικρινής το θεωρώ σχεδόν βέβαιο), ότι αν περάσει η «ν-τροπολογία Χατζηδάκη» για την κατάργηση της Ενιαίας Τιμής του Βιβλίου, τα μικρά – και πιθανότατα και τα μεγάλα- βιβλιοπωλεία, θα έχουν την τύχη που είχε το βιβλιοπωλείο της ηρωίδας που ενσάρκωνε η Μέγκ Ράϊαν.

Χωρίς να έχουμε φθηνότερα βιβλία!

Παρακολουθώντας τη συζήτηση σκέφτηκα επίσης, και κάτι άλλο. Εδώ και καιρό έψαχνα να βρω ένα βιβλίο με το έργο του Παρμενίδη, αυτού του μεγάλου Ελεάτη Φιλοσόφου. «Ποιος διαβάζει Παρμενίδη;» με ρώτησαν κι αυτοί, σ’ ένα από τα πολλά βιβλιοπωλεία που ρώτησα. Αν λοιπόν ο Παρμενίδης, δεν μπορεί να εκδοθεί με την Ενιαία Τιμή του Βιβλίου, δεν θα εκδοθεί ποτέ, όταν καταργηθεί αυτή η Ενιαία Τιμή!

Θυμάμαι ακόμα έντονα, να μου διηγείται ο μέγας Αντώνης Σαμαράκης, ένα βροχερό απόγευμα Κυριακής (είχαμε πάει με μια ομάδα φοιτητών μου να τον συναντήσουμε σε μιαν εκπομπή του MEGA) πως στην αρχή, όταν ήταν ακόμη άγνωστος, κουβαλούσε ο ίδιος, με τσάντες, τα βιβλία του και προσπαθούσε να πείσει τους βιβλιοπώλες να τα βάλουν στις προθήκες τους!

Ένας νέος στο ξεκίνημά του συγγραφέας, πολύ δύσκολα θα δει το έργο του να τυπώνεται ποτέ! Ποιος θ’ αναλάβει το κόστος της έκδοσης; Άρα, κατ’ ανάγκην, θα οδηγηθούμε σε μια συρρίκνωση των εκδόσεων, γεγονός που μοιραία θα αποβεί σε βάρος της πολυφωνίας, αλλά και της ίδιας της διακίνησης των ιδεών.

Η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου, επιτρέπει, επίσης, και την έκδοση ποιοτικών και όχι κατ’ ανάγκη αυστηρά «εμπορικών» έργων. Ο κ. Πατάκης υπενθύμισε, πώς αγωνίζονταν, τα πρώτα χρόνια, οι Εκδόσεις «Ικαρος», για την εκτύπωση του έργου του Ελύτη, λόγω περιορισμένης ζήτησης. Βεβαίως τα πράγματα «άλλαξαν» όταν του απονεμήθηκε… το Νόμπελ Λογοτεχνίας!

Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος υπογράμμισε κάτι εξίσου σημαντικό: Η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου είναι στενά συνδεδεμένη με τον νόμο περί Πνευματικών Δικαιωμάτων. Αν καταργηθεί, επί ποιάς Τιμής θα ορίζονται τα συγγραφικά δικαιώματα; Τυχόν κατάργησή της, λοιπόν, θα πλήξει κυρίως, εκείνους από τους πνευματικούς μας ανθρώπους, που βιοπορίζονται από το έργο τους.

Υπέρμαχος όμως,της ρύθμισης Χατζηδάκη, ο δημοσιογράφος Πάσχος Μανδραβέλης. Το βασικό του επιχείρημα ήταν ότι η κατάργηση της Ενιαίας Τιμής θα επιτρέψει να έχουμε φθηνότερα βιβλία. Θεωρώ το επιχείρημα, έωλο. Αλήθεια πριν θεσπιστεί η Ενιαία Τιμή, τα βιβλία ήταν φθηνότερα; Δεν νομίζω! Όσοι αγοράζαμε βιβλία, και τότε και τώρα, το γνωρίζουμε! Η κατάργηση της Ενιαίας Τιμής του Βιβλίου δεν θα απελευθερώσει την αγορά του. Θα την απορρυθμίσει. Κυρίως, όμως, θα την καταστήσει όμηρο των ολιγοπωλίων, που συνήθως επιβιώνουν σ’ αυτές τις καταστάσεις. Και ο αναγνώστης δεν θα βγει ωφελημένος. Σε βάθος χρόνου χαμένος θα βγει γιατί θα περιοριστούν οι επιλογές του.

Στη δημόσια συζήτηση ακούστηκε ένα ακόμα ατυχές (για να μην πω κακόπιστο) επιχείρημα, ότι δηλαδή, την Ενιαία Τιμή του Βιβλίου υπερασπίζεται η συντεχνία εκδοτών και συγγραφέων! Κατ’ αρχήν το επιχείρημα είναι προσβλητικό για τους Ανθρώπους του Πνεύματος. Λίγος σεβασμός, δεν θα έβλαπτε.

Κατά τη γνώμη μου, η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου θα πλήξει πρωτίστως τους ήδη καταξιωμένους δημιουργούς, τους συγγραφείς γενικώς, καθώς και τα μικρά βιβλιοπωλεία. Οι εκδότες, μικροί και μεγάλοι, όσοι έχουν υγιείς επιχειρήσεις, θα επιβιώσουν. Θα δυσκολέψει όμως πολύ, αν δεν κλείσει κιόλας, το δρόμο στους νέους συγγραφείς, ενώ από την αγορά θα εξαφανιστούν τα μη «εμπορικά» βιβλία. Η πρωτοποριακή έρευνα, η δημιουργική αμφισβήτηση, η πειραματική λογοτεχνία, θα τραυματισθούν οριακά. Είναι δυνατόν άραγε, αυτό να είναι το «όνειρο» ενός Υπουργού Ανάπτυξης, μιας δημοκρατικής κυβέρνησης που μάλιστα ασκεί, ειρήσθω εν παρόδω, αυτόν τον καιρό και την Προεδρία της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης , μιας μεγάλης ομάδας λαών, με τεράστια πρωτοποριακή πολιτισμική εμπειρία και παράδοση; Ή μήπως υπάρχει κάτι «κάτω απ’ το τραπέζι,» που εμείς δεν το ξέρουμε ή δεν το έχουμε καταλάβει;

Πάντως, θετικό μήνυμα από την εκδήλωση υπήρξε η παρουσία πολλών και γνωστών συγγραφέων, που είμαι βέβαιος, γνωρίζουν το θέμα καλύτερα από τον κ. Χατζηδάκη. Μήπως θα πρέπει να τους καλέσει για να ακούσει και την άποψή τους, πριν νομοθετήσει; (Θα το κάνει λέτε;).. Αίσθηση προκάλεσε η τοποθέτηση του κ. Δημοσθένη Δαββέτα (συγγραφέας και εικαστικός ο ίδιος), υπό την ιδιότητα του Συμβούλου του Πρωθυπουργού για θέματα Πολιτισμού, ο οποίος όχι μόνον τάχθηκε εναντίον της «τροπολογίας Χατζηδάκη», αλλά δήλωσε πως κατέθεσε υπόμνημα στον Πρωθυπουργό, όπου επιχειρηματολογεί υπέρ της διατήρησης της Ενιαίας Τιμής του Βιβλίου. Ομοίως, εναντίον της προωθούμενης τροπολογίας τάχθηκαν οι παρευρισκόμενοι βουλευτές Γιάννης Καράμπελας, Φωτεινή Πιπιλή , Αντζελα Γκερέκου, Σπύρος Λυκούδης και Πέτρος Τατσόπουλος.

Παρήγορο, επίσης, υπήρξε και το γεγονός, ότι ο (ουσιαστικά καθ’ ύλην αρμόδιος!) Υπουργός Πολιτισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος, (έστω δι’ αντιπροσώπου του…), τάχθηκε εναντίον της «ν-τροπολογίας» για το Βιβλίο, που προωθεί ο …Υπουργός Ανάπτυξης!

Ευχή όλων μας πάντως, αυτή την φορά, να επικρατήσει ο Πολιτισμός, επί των Αγορών! ● dionolympos