Πέμπτη 3 Μαρτίου 2011
Πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια στο «δυτικό» κόσμο κυριαρχεί η έμμονη ιδέα μιας παντοδύναμης και πανταχού παρούσας ιδιοτέλειας. Η ιδέα δηλαδή ότι ο άνθρωπος από τη... «φύση» του είναι άπληστος, συμφεροντολόγος, εγωκεντρικός. Εκτός από τον Θουκιδίδη, τον Thomas Hobbes του Τζον Ανταμς κ.α. χαρακτηριστικές είναι οι ρήσεις (ατάκες θα τις λέγαμε σήμερα) του Roman Plutus (184 π.χ.): «Homo hominis lupus est» ( Ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος) και τον Ζαν Πολ Σάρτρ: «L’ enfer, c’ est les aut res» (Η κόλαση, είναι οι άλλοι άνθρωποι).
Στην «αντίπερα όχθη» όχι μόνο η πίστη ημών των Ορθοδόξων Χριστιανών και των πιστών άλλων μεγάλων θρησκειών, αλλά και οι απόψεις πολλών και μεγάλων φιλοσόφων και επιστημόνων. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε πως και η ίδια η ζωή ενώ φαινομενικά επαληθεύει τη μεγάλη δύναμη του εγωκεντρισμού και της ιδιοτέλειας στην ουσία την διαψεύδει. Όχι βέβαια πως μπορεί κανείς να αρνηθεί πειστικά την ύπαρξή τους και το ρόλο τους στα ανθρώπινα πράγματα μπορεί όμως να αμφισβητήσει (και να ανατρέψει) το βασικό ισχυρισμό ότι πηγή τους είναι η ανθρώπινη φύση.
Υπάρχει σίγουρα στον κόσμο το κακό, η φιλαυτία, ο εγωκεντρισμός η ιδιοτέλεια κι ένα σωρό άλλα ελαττώματα ή απάνθρωπες συμπεριφορές. Όμως αυτά δεν είναι αμετάκλητα δεμένα με τον άνθρωπο, δεν οφείλονται κι ούτε αποτελούν την ουσία της ύπαρξής του. Κι αυτό αποδεικνύεται όχι μόνο από την εξ αποκαλύψεως αλήθεια του Χριστιανισμού – που κι από μόνη της είναι αρκετή – όχι μόνο από την επιχειρηματολογία μεγάλων σοφών και επιστημόνων αλλά και από επιστημονικές έρευνες που έγιναν τα τελευταία κυρίως χρόνια, με αντικειμενικές και αξιόπιστες μεθόδους και αδιαμφισβήτητα πορίσματα. Και οι έρευνες αυτές απέδειξαν πως βασική συνθήκη της ανθρώπινης φύσης είναι ο πολιτισμός.
Στο σημείο αυτό και σε εφαρμογή της αρχής του Αντισθένη: «αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις» ας δούμε τι εννοούμε με τον όρο πολιτισμός. Ο πολιτισμός είναι ο τρόπος ζωής ενός λαού, στον οποίο περιλαμβάνονται οι αξίες, οι τέχνες, οι επιστήμες, τα φιλοσοφικά συστήματα, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις κι ό,τιδήποτε άλλο, πέρα από την κατάσταση της φύσης, αποτελεί προϊόν ή προέκταση της ανθρώπινης νόησης και δράσης. Επικριτές του πολιτισμού και υπέρμαχος της επιστροφής στη φύση ο γνωστός φιλόσοφος Ζαν Ζακ Ρουσώ, ο Σιγκμουντ Φρόϊντ που πίστευε πως « ο πολιτισμός είναι πηγή δυστυχίας» κ.α.
Ο πολιτισμός είναι παλιότερος από τον Homo sapiens και πολλές φορές ήταν η βασική συνθήκη για τη βιολογική ανάπτυξη του είδους. Τα στοιχεία για πολιτισμό φτάνουν μέχρι και περίπου τρία εκατομμύρια χρόνια πριν ενώ ο άνθρωπος, όπως είναι σήμερα, έχει ηλικία μόνο λίγες δεκάδες ή έστω εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Αυτά υποστηρίζει η επιστήμη.
Ο Τζιοβάνι Πίκο ντέλα Μιράντολα (1463-1494), Ιταλός φιλόσοφος, γλωσσομαθής, και πολυμαθής στο έργο του: «Λόγος για την αξιοπρέπεια του ανθρώπου» (De hominis dignitate, 1486), γράφει μεταξύ άλλων: «Και είπε ο Θεός στον Αδάμ: Η φύση όλων των άλλων πλασμάτων είναι καθορισμένη και περιορισμένη από νόμους που καταστρώσαμε. Εσύ όμως απαλλαγμένος από τέτοιους περιορισμούς, μπορείς, με τη δική σου ελεύθερη βούληση, να χαράξεις ο ίδιος τα γνωρίσματα της δικής σου φύσης. Σε φτιάξαμε πλάσμα ούτε τ’ ουρανού ούτε της γης, ούτε θνητό, ούτε αθάνατο, έτσι ώστε να μπορείς – ελεύθερος διαμορφωτής της υπόστασης σου – να πλάσεις τον εαυτό σου στη μορφή που προτιμάς. Θα είναι στην εξουσία σου να κατέβεις ως τις ταπεινότερες και κτηνώδεις μορφές της ζωής, θα είσαι όμως ικανός, με τη δική σου απόφαση, να ανυψωθείς ως τις ανώτερες σφαίρες όπου η ζωή είναι θεϊκή».
Τα προαναφερθέντα πλησιάζουν περισσότερο στην αλήθεια και στην πίστη μας. Ο άνθρωπος από τη φύση του δεν είναι κτήνος. Γίνεται ωστόσο πολλές φορές ακόμη και χειρότερος από κτήνος (σκεφτείτε μόνο τα εκατομμύρια θύματα των παγκοσμίων πολέμων, των εμφυλίων ή κατακτητικών πολέμων κ.α) κάτω από συγκεκριμένες πολιτισμικές τάξεις πραγμάτων. Μ’ απλά λόγια ο άνθρωπος είναι προικισμένος από το Θεό με τη δύναμη να πλάθει τον εαυτό του στα πλαίσια πάντα του πολιτισμικού επιπέδου στο οποίο ζει και κινείται, στα πλαίσια μιας δεδομένης πολιτισμικής παράδοσης.
Η έμμονη άκρως πεσειμιστική ιδέα που κυριαρχεί στη Δύση ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κακός, είναι λανθασμένη και επικίνδυνη για την επιβίωσή μας ως είδους. Σύμφωνα μ’ αυτήν τελικά θα επικρατήσει πλήρως «ο νόμος της ζούγκλας» με τελικό αποτέλεσμα την εξαφάνισή μας. Με πρώτα θύματα προφανώς τους ασθενέστερους οικονομικά, στρατιωτικά, πληθυσμιακά. Εμείς οι Έλληνες μ’ αυτή τη συλλογιστική, θάπρεπε εκ των προτέρων να θεωρούμε δεδομένη την πτώχευση και τον αφανισμό μας.
Αντίθετα πάντως μ’ αυτά που λένε οι κήρυκες της «παντοδύναμης» ιδιοτέλειας και του ατομικού συμφέροντος δεν είμαστε καταδικασμένοι «από τη φύση μας», όπως μας λέν να σκεφτόμαστε μόνο τον εαυτούλη μας και να γινόμαστε «η κόλαση» για τους συνανθρώπους μας.
Γιάννης ΚορομήληςΣτην «αντίπερα όχθη» όχι μόνο η πίστη ημών των Ορθοδόξων Χριστιανών και των πιστών άλλων μεγάλων θρησκειών, αλλά και οι απόψεις πολλών και μεγάλων φιλοσόφων και επιστημόνων. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε πως και η ίδια η ζωή ενώ φαινομενικά επαληθεύει τη μεγάλη δύναμη του εγωκεντρισμού και της ιδιοτέλειας στην ουσία την διαψεύδει. Όχι βέβαια πως μπορεί κανείς να αρνηθεί πειστικά την ύπαρξή τους και το ρόλο τους στα ανθρώπινα πράγματα μπορεί όμως να αμφισβητήσει (και να ανατρέψει) το βασικό ισχυρισμό ότι πηγή τους είναι η ανθρώπινη φύση.
Υπάρχει σίγουρα στον κόσμο το κακό, η φιλαυτία, ο εγωκεντρισμός η ιδιοτέλεια κι ένα σωρό άλλα ελαττώματα ή απάνθρωπες συμπεριφορές. Όμως αυτά δεν είναι αμετάκλητα δεμένα με τον άνθρωπο, δεν οφείλονται κι ούτε αποτελούν την ουσία της ύπαρξής του. Κι αυτό αποδεικνύεται όχι μόνο από την εξ αποκαλύψεως αλήθεια του Χριστιανισμού – που κι από μόνη της είναι αρκετή – όχι μόνο από την επιχειρηματολογία μεγάλων σοφών και επιστημόνων αλλά και από επιστημονικές έρευνες που έγιναν τα τελευταία κυρίως χρόνια, με αντικειμενικές και αξιόπιστες μεθόδους και αδιαμφισβήτητα πορίσματα. Και οι έρευνες αυτές απέδειξαν πως βασική συνθήκη της ανθρώπινης φύσης είναι ο πολιτισμός.
Στο σημείο αυτό και σε εφαρμογή της αρχής του Αντισθένη: «αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις» ας δούμε τι εννοούμε με τον όρο πολιτισμός. Ο πολιτισμός είναι ο τρόπος ζωής ενός λαού, στον οποίο περιλαμβάνονται οι αξίες, οι τέχνες, οι επιστήμες, τα φιλοσοφικά συστήματα, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις κι ό,τιδήποτε άλλο, πέρα από την κατάσταση της φύσης, αποτελεί προϊόν ή προέκταση της ανθρώπινης νόησης και δράσης. Επικριτές του πολιτισμού και υπέρμαχος της επιστροφής στη φύση ο γνωστός φιλόσοφος Ζαν Ζακ Ρουσώ, ο Σιγκμουντ Φρόϊντ που πίστευε πως « ο πολιτισμός είναι πηγή δυστυχίας» κ.α.
Ο πολιτισμός είναι παλιότερος από τον Homo sapiens και πολλές φορές ήταν η βασική συνθήκη για τη βιολογική ανάπτυξη του είδους. Τα στοιχεία για πολιτισμό φτάνουν μέχρι και περίπου τρία εκατομμύρια χρόνια πριν ενώ ο άνθρωπος, όπως είναι σήμερα, έχει ηλικία μόνο λίγες δεκάδες ή έστω εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Αυτά υποστηρίζει η επιστήμη.
Ο Τζιοβάνι Πίκο ντέλα Μιράντολα (1463-1494), Ιταλός φιλόσοφος, γλωσσομαθής, και πολυμαθής στο έργο του: «Λόγος για την αξιοπρέπεια του ανθρώπου» (De hominis dignitate, 1486), γράφει μεταξύ άλλων: «Και είπε ο Θεός στον Αδάμ: Η φύση όλων των άλλων πλασμάτων είναι καθορισμένη και περιορισμένη από νόμους που καταστρώσαμε. Εσύ όμως απαλλαγμένος από τέτοιους περιορισμούς, μπορείς, με τη δική σου ελεύθερη βούληση, να χαράξεις ο ίδιος τα γνωρίσματα της δικής σου φύσης. Σε φτιάξαμε πλάσμα ούτε τ’ ουρανού ούτε της γης, ούτε θνητό, ούτε αθάνατο, έτσι ώστε να μπορείς – ελεύθερος διαμορφωτής της υπόστασης σου – να πλάσεις τον εαυτό σου στη μορφή που προτιμάς. Θα είναι στην εξουσία σου να κατέβεις ως τις ταπεινότερες και κτηνώδεις μορφές της ζωής, θα είσαι όμως ικανός, με τη δική σου απόφαση, να ανυψωθείς ως τις ανώτερες σφαίρες όπου η ζωή είναι θεϊκή».
Τα προαναφερθέντα πλησιάζουν περισσότερο στην αλήθεια και στην πίστη μας. Ο άνθρωπος από τη φύση του δεν είναι κτήνος. Γίνεται ωστόσο πολλές φορές ακόμη και χειρότερος από κτήνος (σκεφτείτε μόνο τα εκατομμύρια θύματα των παγκοσμίων πολέμων, των εμφυλίων ή κατακτητικών πολέμων κ.α) κάτω από συγκεκριμένες πολιτισμικές τάξεις πραγμάτων. Μ’ απλά λόγια ο άνθρωπος είναι προικισμένος από το Θεό με τη δύναμη να πλάθει τον εαυτό του στα πλαίσια πάντα του πολιτισμικού επιπέδου στο οποίο ζει και κινείται, στα πλαίσια μιας δεδομένης πολιτισμικής παράδοσης.
Η έμμονη άκρως πεσειμιστική ιδέα που κυριαρχεί στη Δύση ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κακός, είναι λανθασμένη και επικίνδυνη για την επιβίωσή μας ως είδους. Σύμφωνα μ’ αυτήν τελικά θα επικρατήσει πλήρως «ο νόμος της ζούγκλας» με τελικό αποτέλεσμα την εξαφάνισή μας. Με πρώτα θύματα προφανώς τους ασθενέστερους οικονομικά, στρατιωτικά, πληθυσμιακά. Εμείς οι Έλληνες μ’ αυτή τη συλλογιστική, θάπρεπε εκ των προτέρων να θεωρούμε δεδομένη την πτώχευση και τον αφανισμό μας.
Αντίθετα πάντως μ’ αυτά που λένε οι κήρυκες της «παντοδύναμης» ιδιοτέλειας και του ατομικού συμφέροντος δεν είμαστε καταδικασμένοι «από τη φύση μας», όπως μας λέν να σκεφτόμαστε μόνο τον εαυτούλη μας και να γινόμαστε «η κόλαση» για τους συνανθρώπους μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου