.. Γιατί γκρεμίζεται το ευρώ

Του Βασίλη Παζόπουλου Η πρώτη σοβαρή δοκιμασία που έπληξε την ευρωζώνη, ανάδειξε σοβαρά προβλήματα για το ενιαίο νόμισμα. Τα πρώτα ανέμελα χρόνια από την εμφάνιση του φαίνονται μακρινό παρελθόν. Με αφορμή την κρίση χρέους, αναδείχτηκαν οι στρεβλώσεις που έχουν σαν αίτιο τα διαφορετικά, έως αντικρουόμενα, συμφέροντα που παρουσιάζονται την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα, ο διοικητής της ΕΚΤ ανακοίνωσε πρόσφατα ένα πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, με μηνιαίες αγορές ομολόγων ύψους 60 δις, για τον επόμενο 1,5 χρόνο. Είναι προφανές πως η ΕΚΤ βλέποντας την βελτίωση της αμερικάνικης οικονομίας με την βοήθεια της πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης από την FED, επιδιώκει κάτι παρόμοιο. Τα παράδοξα της ευρωζώνης Όσο και αν θέλει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δεν μπορεί να ικανοποιήσει τους πάντες με την πολιτική της. Τα συμφέροντα και οι ανάγκες κάθε χώρας-οικονομίας είναι διαφορετικά. Αν μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τις χώρες, θα τις χωρίζαμε σε εκείνες που έχουν εμπορικά πλεονάσματα και σε εκείνες με ελλείμματα. Οι πιο εύπορες που ανήκουν στην πρώτη κατηγορία, εκδίδουν ομόλογα με αρνητικό επιτόκιο. Η αρνητική απόδοση σημαίνει ότι ουσιαστικά οι επενδυτές πληρώνουν ένα κράτος για να αγοράσουν το χρέος του ! (π.χ. την Γερμανία).  Το πρόβλημα είναι πως όταν αγοράζει η ΕΚΤ ομόλογα με αρνητικά επιτόκια χάνει χρήματα, ενώ αντίθετα κερδίζει από τις χώρες με ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο που πληρώνουν τόκους. Ουσιαστικά δηλαδή, έχουμε μεταφορά κεφαλαίων από  Βορρά προς Νότο. Επιπλέον έχουμε και ένα άλλο παράδοξο. Την μεγαλύτερη δόση πιστωτικής χαλάρωσης θα πάρει η Γερμανία, που έχει το μικρότερο πρόβλημα σε όλη την Ευρωζώνη. Αντίθετα μένει έξω η Ελλάδα που είναι ο μεγαλύτερος ασθενής. Μόνο το 1 δις θα κινηθεί προς την Ελλάδα, έναντι 240 δις προς Γερμανία. Δηλαδή η χώρα μας θα λάβει μόλις το ένα τοις χιλίοις, παρόλο που όχι μόνο έχει μεγαλύτερη ανάγκη, αλλά συνεισφέρει το 5% των κοινοτικών πόρων. Το αρνητικό επιτόκιο στις πλούσιες χώρες, έχει μια ανησυχητική ερμηνεία. Αυτή πως το ευρώ, τουλάχιστον με την σημερινή του μορφή, θα καταρρεύσει υπό το βάρος των προβλημάτων του. Ίσως δεν διαλυθεί εντελώς, αλλά να σπάσει σε δύο. Το σκληρό ευρώ του βορρά και το υποτιμημένο ευρώ του νότου. Σε οποιοδήποτε από αυτά τα δύο σενάρια της απόσχισης, αυτοί που έχουν αγοράσει, γερμανικά ομόλογα, θα ευνοηθούν. Μπορεί να μην λαμβάνουν τόκους, αλλά θα κατέχουν ένα περιουσιακό στοιχείο που θα ανατιμηθεί έναντι των υπολοίπων. Είτε γιατί θα αποτιμάται ως νέο μάρκο, είτε έως ισχυρό ευρώ. Τα αρνητικά επιτόκια δείχνουν πως οι προσδοκίες της αγοράς δεν κινείται σε τροχιά ανάπτυξης, αλλά μακροχρόνιας ύφεσης. Βέβαια από την άλλη καθησυχάζουν, αφού θα μπορούσαν αυτά τα ποσά να καλύψουν παρενέργειες από το ενδεχόμενο χρεοκοπίας της Ελλάδας. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες στις ΗΠΑ Σχεδόν όλες οι αναπτυγμένες χώρες αύξησαν το χρέος τους από την κρίσιμη περίοδο του 2008. Αυτό δεν συνέβη επειδή επιδόθηκαν σε καταναλωτικές σπατάλες ή δημόσιες επενδύσεις, αλλά επειδή έπρεπε να διασώσουν τον τραπεζικό τομέα τους.  Την προηγούμενη εβδομάδα, η ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ στα stress tests που διεξήγαγε, έκοψε τις θυγατρικές της γερμανικής τράπεζας Deutsche Bank και της ισπανικής Santander. Αντίθετα πέρασε όλες τις μεγάλες αμερικανικές τράπεζες (μόνο για την Bank of America εξέφρασε αμφιβολίες). Οι ευρωπαϊκές τράπεζες παραμένουν βαθύτατα υπερκεφαλαιοποιημένες ως προς το ΑΕΠ των κρατών τους. Για να ανακεφαλαιοποιηθούν όπως πρέπει χρειάζονται πολλά χρήματα. Μόνο για τις γαλλικές, το κεφαλαιακό τους έλλειμμα ξεπερνά το 10% του γαλλικού ΑΕΠ. Ποιους ωφελεί η πιστωτική χαλάρωση Στην αμερικάνικη ποσοτική χαλάρωση, σε κάθε Τράπεζα μπήκαν επίτροποι με στόχο να διασφαλίσουν ότι το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων να αξιοποιηθεί για τη συνέχιση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων. Με αυτόν τον τρόπο αποφύγανε τον αποπληθωρισμό και μειώσανε την ανεργία. Στην Ευρώπη η ποσοτική χαλάρωση αφορά κυρίως κράτη και τράπεζες. Από ότι φαίνεται  μικρό ποσοστό θα φτάσει στην πραγματική οικονομία. Ουσιαστικά έχουμε μεταφορά κερδών στις γερμανικές τράπεζες και ενίσχυση της κεφαλαιουχικής τους επάρκειας. Ότι αγοράζουν, τα πουλάνε στην ΕΚΤ με κέρδος. Πράγματι βρέχει λεφτά στην ευρωζώνη, αλλά κατευθύνονται στους ήδη πλουσίους: ομολογιούχους, τραπεζίτες, στελέχη χρηματοοικονομικού τομέα, κάτοχους μετοχών. Η ίδια η Yellen είχε παραδεχτεί πως η παρενέργεια της ποσοτικής χαλάρωσης είναι πως διευρύνει την ανισότητα. Δεν είναι τυχαίο που ο DAX μέσα σε λιγότερο από 3 μήνες καταγράφει άνοδο, χωρίς διακοπή, κοντά στο 30%. Όταν υπάρχει φυσιολογική ανισοκατανομή πλούτου λειτουργεί ως κίνητρο για την πρόοδο. Ο μικροαστός έχει την δυνατότητα να περάσει την διαχωριστική γραμμή προς την επόμενη ανώτερη τάξη. Όμως όταν ο συγκεντρωμένος πλούτος είναι τόσος που δεν μπορεί να καταναλωθεί και η ισχύς είναι σε τόσο λίγα χέρια που δεν μπορεί να απειληθεί, υπάρχει πρόβλημα. Το μαγικό κόλπο Tο δολάριο τελευταία έχει κάνει μια εντυπωσιακή πορεία, έχοντας φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο του από το 2003. Η αμερικάνικη οικονομία πάει καλύτερα, επιτρέποντας στην FED να ανεβάσει τα επιτόκια. Υπό αυτή την προοπτική, αυξήθηκε σημαντικά η ζήτηση για δολάρια. Από την άλλη, το ισχυρό δολάριο ίσως να είναι ένας παράγοντας για την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, για να μην αυξηθούν τα επιτόκια. Η επιπλέον ενίσχυση του θα δημιουργεί δυσκολίες στις εξαγωγές. Ήδη τα κεφάλαια από όλο τον κόσμο, ακόμα και των αναπτυσσόμενων αγορών, κατευθύνονται με ταχύ ρυθμό από εκεί που ξεκίνησαν με την πιστωτική χαλάρωση: την FED. Με αυτό το μαγικό κόλπο θα εξαφανίσει τα χρήματα που εμφάνισε, με εξίσου μαγικό τρόπο τα προηγούμενα χρόνια ! * Ο Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής της Guardian Trust ΑΧΕΠΕΥ vpazopoulos@gmail.com

Capital.