Tα ταραγμένα χρόνια μετά τον εμφύλιο, η εμφιλοχώρηση του ξένου παράγοντα στα πολιτικά πράγματα της χώρας ισοδυναμούσε με την έμμεση ή την άμεση παρέμβαση των ΗΠΑ στην απρόσκοπτη ροή..Μισό σχεδόν αιώνα μετά, η χώρα, σαν να υπακούει σε μια μαθηματική ακολουθία που υπαγορεύει με κάθε λήξη ενός ενάρετου πολιτικού κύκλου την περιοδική αποσταθεροποίηση της, βρίσκεται ξανά σε σχέση υποτέλειας με τον ξένο παράγοντα. O μεγάλος απών αυτής της περιόδου δεν είναι άλλος από τον παλιό γνώριμο, την κορυφή του τριγώνου που, σε αγαστή συνεργασία με το Παλάτι και πρόθυμους κοινοβουλευτικούς, ανεβοκατέβαζε κυβερνήσεις τις ταραγμένες δεκαετίες του 50 και του 60.
Έχουν άραγε σήμερα οι ΗΠΑ ειδικό ενδιαφέρον για την έκβαση της ελληνικής υπόθεσης και για την πορεία της χώρας οικονομικά και γεωπολιτικά, μέσα στην Ενωμένη Ευρώπη;Ευρύτερα, θεωρούν προτεραιότητα της εξωτερικής τους πολιτικής τις ισορροπίες εντός της Ευρωζώνης, την ενίσχυση της ενιαίας οικονομικής διακυβέρνησης και την αναβάθμιση της αξιοπιστίας των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου;
Τώρα που η οικονομία των ΗΠΑ επιτυγχάνει θαυμαστούς ρυθμούς ανάπτυξης, η πρόκληση αναταράξεων από την άλλη μεριά του Ατλαντικού θα ήταν ολέθρια
Η κρίση κρατικού χρέους που απειλούσε και απειλεί με διάρρηξη την Ευρωζώνη αποτέλεσε σοβαρό θέμα συζήτησης στους διαδρόμους της Ουάσιγκτον, πρώτον, διότι τώρα που η οικονομία των ΗΠΑ επιτυγχάνει θαυμαστούς ρυθμούς ανάπτυξης, η πρόκληση αναταράξεων από την άλλη μεριά του Ατλαντικού θα ήταν ολέθρια και, δεύτερον, διότι γεννώνται σοβαρές απορίες στους αμερικανικούς οικονομικούς κύκλους από την αδυναμία των Ευρωπαίων να δανειστούν από τους Αμερικάνους τα δημοσιονομικά και νομισματικά εργαλεία εξόδου από την κρίση.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ διέρχονται μια πρωτοφανή εσωστρεφή αναδίπλωση. Η επένδυση του πολιτικού κεφαλαίου του Ομπάμα στην ανάσχεση της ύφεσης, μια σειρά από αποτυχημένες επιλογές στα απόνερα της Αραβικής Άνοιξης και, ιδίως, η συντριπτική επικράτηση των Ρεπουμπλικάνων στις μεσοπρόθεσμες εκλογές του Νοεμβρίου, αναθερμαίνουν έντονες τάσεις απομονωτισμού, καθιστώντας τους απαθείς, απαισιόδοξους και εσωστρεφείς. Η συντηρητική στροφή της αμερικανικής κοινής γνώμης ωθεί την πολιτική ηγεσία στην αλλοίωση της στρατηγικής της στην εξωτερική πολιτική, υπό το κράτος του εξής απλουστευτικού επιχειρήματος: χρήμα που ξοδεύεται στις ΗΠΑ, είναι χρήμα καλά ξοδεμένο.
Οι ΗΠΑ επιλέγουν θεσμικούς διαύλους παρά ωμές κυβερνητικές επεμβάσεις για να προάγουν επιθυμητές πολιτικές
Απόρροια αυτής της τάσης στο πεδίο της οικονομικής διπλωματίας είναι ότι οι ΗΠΑ επιλέγουν θεσμικούς διαύλους παρά ωμές κυβερνητικές επεμβάσεις για να προάγουν επιθυμητές πολιτικές. Υπό αυτήν την έννοια, παραδοσιακοί διεθνείς οργανισμοί, όπως το ΔΝΤ, όπου οι ΗΠΑ διαθέτουν την πλειοψηφία των Ειδικών Τραβηχτικών Δικαιωμάτων (Special Drawing Rights) και άρα βαρύνοντα ρόλο στην διοίκηση του Ταμείου, αντανακλούν χωρίς όμως να ταυτίζονται με τις σκέψεις της αμερικανικής κυβέρνησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της στάσης ήταν αυτό που συνέβη την «Νύχτα των Καννών», εκεί όπου σκοτώθηκε στα σπάργανα το δημοψήφισμα του Γιώργου Παπανδρέου. Ο Ομπάμα, υπό την πίεση που ασκούσαν πλέον οι αγορές σε χώρες που έθεταν εν αμφιβόλω την συστημική ευστάθεια της Ευρωζώνης, όπως η Ιταλία, προσέφερε στους Ευρωπαίους ομολόγους του Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα ικανά να σχηματίσουν ένα Ευρωπαϊκό Δημόσιο Ταμείο που θα λειτουργούσε ως εγγύηση και θα καταπράυνε τις αγορές, πρόταση που προσέκρουσε στον γερμανικό σκόπελο.
Οι εκλογές στην Ελλάδα αναζωπυρώνουν το ενδιαφέρον αλλά και την ανησυχία των διαμορφωτών πολιτικής σκέψης στις ΗΠΑ για το μέλλον της Ευρωζώνης
Από τότε, αρκετό νερό κύλησε στο αυλάκι, μεσολάβησε η σοβαρή ρήξη ΗΠΑ-Ρωσίας λόγω της εισβολής της τελευταίας στην Κριμαία, η Ευρωζώνη φάνηκε να σταθεροποιείται και να δείχνει ασθενή σημάδια ανάκαμψης, ενώ το ΑΕΠ των ΗΠΑ αυξανόταν σε βαθμό αντιστρόφως ανάλογο με τη διάθεση της Αμερικανικής κοινής γνώμης να εμπλακεί η χώρα σε διεθνείς περιπέτειες.
Όμως οι εκλογές στην Ελλάδα αναζωπυρώνουν το ενδιαφέροναλλά και την ανησυχία των διαμορφωτών πολιτικής σκέψης στις ΗΠΑ για το μέλλον της Ευρωζώνης. Και, για να βάλουμε τα πράγματα στην πραγματική τους διάσταση, οι ΗΠΑ δεν θα έβαζαν σε κίνδυνο την στρατηγική σχέση που έχουν αναπτύξει προσωπικά με την κ.Μέρκελ και την Καγκελαρία στο κοινό αμυντικό μέτωπο κατά της επεκτατικής πολιτικής της Ρωσίας, όμως οι εξελίξεις στην Ευρώπη, με πρώτο κομβικό σταθμό τις Ελληνικές εκλογές, έχουν την αξία που τους αναλογεί.
Είτε δημοσίως, είτε στους διαδρόμους θεσμικών κέντρων, είτε ακόμα και σε κλειστές συζητήσεις με στοχευμένες θεματικές για την Ελλάδα, ξεδιπλώνεται ο ρεαλισμός των διαμορφωτών πολιτικής, που βλέπουν δυο και τρία βήματα μπροστά από τις εκλογές της Κυριακής. Αναπτύσσεται μια σειρά από ερωτήματα, που στην Ευρώπη συσκοτίζονται ή παραλείπονται ως υπονομευτικά της πορείας που χαράσσεται στο τρίγωνο Φρανκφούρτης-Βερολίνου-Βρυξελλών.
Αν το πείραμα ΣΥΡΙΖΑ πετύχει, το μέλλον της Ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας ενδέχεται να γραφτεί από νεοπαγή ριζοσπαστικά κινήματα
Πρώτον, ο κίνδυνος εξάπλωσης του ελληνικού «ιού» δεν είναι πλέον-μόνο-οικονομικός αλλά πολιτικός. Τι θα σημάνει άραγε η άνοδος στην εξουσία ενός πρώην περιθωριακού κόμματος διαμαρτυρίας στην εξουσία; Σε περίπτωση που οι εταίροι της χώρας είναι ευμενείς και συνάψουν έναν συμβιβασμό που δεν γονατίζει την χώρα, ικανοποιώντας έστω και μερικώς το αίτημα διευθέτησης του ελληνικού χρέους, τότε ανοίγει άμεσα η κερκόπορτα για την αποδαιμονοποίηση ανάλογων κινημάτων, με πρώτο το Podemos στην Ισπανία. Μια τέτοια προοπτική θεωρείται ολοένα κι πιο πιστευτή, γι’ αυτό και μια σειρά ηγετών ή κορυφαίων στελεχών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, με προεξάρχοντα τον Pedro Sanchez, αρχηγό του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της Ισπανίας, επιχειρούν να σταθούν στο πλευρό του ΣΥΡΙΖΑ και να προβάλλουν θέσεις αδιανόητες μέχρι πρότινος για κατεστημένα κόμματα. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι αν το πείραμα ΣΥΡΙΖΑ πετύχει, το μέλλον της Ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας ενδέχεται να γραφτεί από νεοπαγή ριζοσπαστικά κινήματα που θα λεηλατήσουν πολιτικά το εκλογικό της ακροατήριο.
Μόνον αν η χώρα θέλει να βγάλει τα μάτια της, θα την αφήσουν οι Ευρωπαίοι να το κάνει
Δεύτερον, η στρατηγική του φόβου που επιστρατεύτηκε το 2012 δεν αποτελεί ικανό κίνητρο για να μαντρώσει στα παραδοσιακά κόμματα τις μεσοαστικές κοινωνικές ραχοκοκαλιές, που θεωρούσαν ότι η αλλαγή μπορεί να τους πάρει πολύ περισσότερα απ’ ό,τι θα τους δώσει. Και δεν είναι μόνον ότι η πολιτική της λιτότητας τους στέρησε περαιτέρω αγαθά και προοπτικές από το 2012 έως σήμερα, αλλά είναι ιδίως η αίσθηση ότι μια επανεκκίνηση της οικονομίας του Ευρωπαϊκού νότου διέρχεται μέσα από μια μαζική πολιτική ανατροπή. Κατά τους Αμερικανούς αναλυτές, η ολοένα κι διευρυνόμενη αποδοχή των θέσεων κατά της λιτότητας, το έστω ασθενές δημοσιονομικό περιθώριο που θα έχει η επόμενη ελληνική κυβέρνηση λόγω του πρωτογενούς πλεονάσματος και η εμπέδωση μιας γενικευμένης αντίληψης ότι η νόθευση της λαϊκής ετυμηγορίας με αντιθεσμικές απειλές από Ευρωπαίους αξιωματούχους είναι απαράδεκτη, καθιστούν ανεπίκαιρη την απειλή εξόδου από το ευρώ. Αντίθετα, τα στοιχεία αυτά συνηγορούν υπέρ της έντονης ενίσχυσης της κυβερνητικής εικόνας των αντιμνημονιακών κομμάτων. Το μόνο αντίποινο που διαφαίνεται σε περίπτωση σοβαρής απόκλισης εταίρων κι επόμενης ελληνικής κυβέρνησης, είναι η λήψη μέτρων σε θεσμικό επίπεδο, ιδίως από την ΕΚΤ, όπως η μη αποδοχή των ελληνικών ομολόγων ως ενεχύρων, η μη αναχρηματοδότηση των εντόκων γραμματίων του Ελληνικού Δημοσίου ή η διακοπή της ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες. Ωστόσο, η ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, έστω ετεροχρονισμένα κι υπό όρους, μαρτυρά το αυτονόητο. Μόνον αν η χώρα θέλει να βγάλει τα μάτια της, θα την αφήσουν οι Ευρωπαίοι να το κάνει.
Τρίτον, η διευθέτηση του χρέους, για να γίνει βιώσιμο με βάση το καταστατικό του ΔΝΤ, όχι μόνον είναι προϋπόθεση για την τεχνική παράταση του προγράμματος ή/και την σύναψη συμφωνίας για πιστοληπτική γραμμή στήριξης, αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση για να μπει η χώρα επιτέλους στην ανάπτυξη. Σύμφωνα με κύκλους του ΔΝΤ, το χρέος επικρέμαται σαν σύννεφο και επισκιάζει τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Η διεκπεραίωση του προγράμματος το 2015, που περιλαμβάνει εμπροσθοβαρείς ωριμάνσεις ομολόγων, σε συνδυασμό με την διευθέτηση του χρέους, ανοίγει ένα τεράστιο παράθυρο ευκαιρίας το διάστημα 2016-2022, με συνεχή πρωτογενή πλεονάσματα και δημοσιονομικά περιθώρια για την προσέλκυση επενδύσεων.
Η σταθερότητα και η αξιοπιστία της επόμενης ελληνικής κυβέρνησης αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την επιτυχία της
Τέταρτον, η σταθερότητα και η αξιοπιστία της επόμενης ελληνικής κυβέρνησης αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την επιτυχία της. Παραδόξως, αρκετή φαιά ουσία αναλώνεται για την Αριστερή Πλατφόρμα αλλά και τους πιθανούς συμμάχους του ΣΥΡΙΖΑ σε περίπτωση που δεν επιτύχει αυτοδυναμία, με το Ποτάμι να τραβάει τα φώτα επάνω του. Όλοι διερωτώνται αν οι εξωτικές απόψεις του Παναγιώτη Λαφαζάνη και της παρέας του μπορούν να οδηγήσουν σε εσωκομματική ρήξη εντός του ΣΥΡΙΖΑ είτε πρώιμα, λόγω επιλογής μη καθαρών ιδεολογικά συμμάχων, είτε, ακόμη χειρότερα, κατοπινά, σε περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ υπαναχωρήσει από τις θέσεις του για να συνάψει μια κατά τα άλλα επωφελή συμφωνία για την χώρα. Επίσης,αναρωτιούνται αν το Ποτάμι συνιστά αξιόπιστο και σταθερό συνομιλητή του ΣΥΡΙΖΑ ή αν θα εξυπηρετήσει, ως Δούρειος Ίππος, αλλότριους σκοπούς θεσμικών και εξωθεσμικών κέντρων. Με δύο λόγια, ενώ εικάζεται ότι το ευρωπαϊκό περιβάλλον για την προβολή των αιτημάτων του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα είναι τόσο ζοφερό, η εσωτερική αντιπολίτευση που θα του ασκηθεί μπορεί να θέσει σε κίνδυνο κάθε προσπάθεια σύγκλισης με την Ευρώπη. Η τάση αυτή θα επιταθεί, διότι στην διελκυστίνδα της ηγετικής ομάδας με την Αριστερή Πλατφόρμα και πιθανούς εταίρους το σκοινί θα τραβιέται προς τη μεριά της απόλυτης μεταρρυθμιστικής οκνηρίας και της έντασης της λαϊκίστικής παροχολογίας. Και είναι κοινός τόπος ότι αν η χώρα δεν κόψει τον ομφάλιο λώρο με το αμαρτωλό παρελθόν της, ό,τι πρωτοβουλία και να παρθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την τόνωση της ζήτησης, η χώρα θα παραμείνει κολλημένη στον βάλτο της αναποτελεσματικότητας και της διαφθοράς.
Οι Αμερικάνοι κοιτούσαν διαχρονικά την Ευρώπη με δέος, θαυμασμό, απόσταση και περιέργεια. Πλέον, την κοιτούν εξ ορισμού από απόσταση κι ενώ τα υπόλοιπα κοσμητικά έχουν εκλείψει, η περιέργεια παραμένει. Περιέργεια για το μέλλον αλλά και περιέργεια για την αδυναμία των Ευρωπαίων να θέσουν στην άκρη τις εθνικές τους διαφορές και να βρουν μια κοινή συνισταμένη συνεννόησης.
Οι Αμερικανοί δεν ασκούν επεκτατική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική σε περιόδους ύφεσης από αυταρέσκεια, αλλά επειδή η οικονομική ιστορία τους την έχει υποδείξει ως τη μοναδική αποτελεσματική αντι-υφεσιακή πολιτική. Απορούν, λοιπόν, με την βραδύτητα και πολυπλοκότητα των Ευρωπαϊκών θεσμών. Πλέον,επενδύουν στον 67χρόνο καθηγητή Ντράγκι, γέννημα-θρέμμα της Αμερικανικής οικονομικής σκέψης, για να βγάλει τα κάστανα από την φωτιά. Και σιγοψιθυρίζουν, με την μορφή ερωτήσεως, το προεκλογικό σύνθημα του ΣΥΡΙΖΑ: Aλλάζει πράγματι η Ευρώπη, έρχεται πράγματι η ελπίδα, ή εξακολουθεί να ισχύει η παρατήρηση του Αμερικανού Υπουργού Οικονομικών Τζέικ Λιού, πως η λιτότητα καταδικάζει την Ευρώπη σε μια δεκαετία στασιμότητας;
Σε κάθε περίπτωση, ελπίζουν ότι τα πράγματα δεν θα φτάσουν σε τέτοιο σημείο που να τους στερήσουν την ασφάλεια και την απόσταση του παρατηρητή των εξελίξεων.
του Αντώνη Βασιλοκωνσταντάκη*Δικηγόρος, DEA, Mεταπτυχιακός φοιτητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Georgetown
http://www.thetoc.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου