Είχα πάρει αγκαλιά τα νέα μου βιβλία και βρισκόμουν στο δρόμο προς το ταμείο όταν με την άκρη του ματιού μου εντόπισα ένα μικρό βιβλιαράκι με τον τίτλο «Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου»*. Μου κίνησε τόσο πολύ την περιέργεια που κοντοστάθηκα, ανακατένειμα το βάρος του φορτίου στα χέρια μου και χωρίς δεύτερη ...σκέψη, χωρίς καν να δω περί τίνος πρόκειται, το πήρα από το ράφι του. Στην εποχή της εθνικής μελαγχολίας ξαφνικά μέσα μου είχε γεννηθεί μία έντονη λαχτάρα (ίσως απλά ανάγκη) να μάθω ποια θα μπορούσε να είναι η ωραιότερη ιστορία του κόσμου. Το τοποθέτησα στην κορυφή της στοίβας και επανήλθα σε τροχιά ταμείου.
Στη διαδρομή προς το σπίτι το μυαλό μου σκάρωνε σενάρια. Τι θα μπορούσε να είναι; Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου μπορεί να μην είναι μια ιστορία αγάπης; Μήπως μία ιστορία φιλίας; Κάποιο σύγχρονο θαύμα ίσως;
«Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου» τελικά εκτυλίσσεται τα Χριστούγεννα του 1914 στα χαρακώματα του Δυτικού Μετώπου. Ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος, ο πιο άγριος, ο πιο αιματηρός πόλεμος που έκαναν ποτέ οι άνθρωποι διανύει τον πέμπτο μήνα του και ακούραστα συμπληρώνει τις λίστες που τρία χρόνια μετά θα γράψουν 10 εκατομμύρια νεκρούς και άγνωστο αριθμό τραυματιών.
Η ζωή στα χαρακώματα είναι εφιαλτική. Πίσω από κάθε κίνηση, πίσω από κάθε ήχο, καραδοκεί ο θάνατος. Οι στρατιώτες αλληλοεξοντώνονται με ρυθμούς καταιγιστικούς. Γίνονται «κρέας για τα κανόνια», όπως τους αποκάλεσαν. Νεκρά κορμιά σπαρμένα εδώ κι εκεί, μισοφαγωμένα από τα αιμοβόρα τρωκτικά -απειλή και για τους ζωντανούς που αποφεύγουν τον ύπνο για να μη τα δουν να χορταίνουν και από τη δική τους σάρκα.
Λάσπη, κρύο, ψείρες, απλυσιά, καπνός και δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις συμπληρώνουν το σκηνικό της φρίκης. Μαζί και η εξάντληση, οι αρρώστιες, οι παραισθήσεις…
Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν και μαζί με τις ευχετήριες κάρτες των συγγενών και τα δέματα με τα δώρα φτάνουν και οι διαταγές: Είναι η εποχή που ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το ηθικό των στρατιωτών ελλοχεύει. Οποιουδήποτε είδους ανακωχές είναι απολύτως απαγορευμένες. Το επιθετικό πνεύμα πρέπει να ενθαρρυνθεί. Κάθε απόπειρα συμφιλίωσης θεωρείται εθνική προδοσία και τιμωρείται με θάνατο δια τυφεκισμού.
Η ζωή στα χαρακώματα, όμως, έχει άλλες διαθέσεις. Παραμονή Χριστουγέννων, τα όπλα έχουν σιγήσει και μία γερμανική μπότα προσγειώνεται ξαφνικά στο αγγλικό χαράκωμα. Δεν είχε μέσα εκρηκτικά. Είχε καραμέλες και λουκάνικα. Και ένα γράμμα που έγραφε στα αγγλικά: «Συμφωνείτε να τραγουδήσουμε την Άγια Νύχτα μαζί»;
Το σύνθημα θα δοθεί λίγα λεπτά αργότερα με μια τουφεκιά. Ήταν ο πρώτος πυροβολισμός που δεν ήθελε να σκοτώσει. Η «Αγια Νύχτα» πλημμύρισε την κρύα, μπαρουτιασμένη ατμόσφαιρα. «Silent night, holy night. All is calm, all is bright…» Πενήντα μέτρα παρακάτω ο ίδιος σκοπός σε άλλη γλώσσα: «Stille Nacht, heilige Nacht, alles schläft, einsam wacht…» Ήταν η πρώτη ανακωχή που ονομάστηκε «Μικρή Ειρήνη σε ένα Μεγάλο Πόλεμο».
Τέτοιες εκεχειρίες θα ακολουθήσουν και σε άλλα γειτονικά χαρακώματα. Αυθόρμητα, απρογραμμάτιστα, ξαφνικά, από απλούς στρατιώτες που θα βρεθούν να συντρώγουν, να ανταλλάσσουν δώρα, να συζητούν για τη ζωή που έχουν αφήσει πίσω, να στήνουν ποδοσφαιρικούς αγώνες, να βγάζουν φωτογραφίες αγκαλιασμένοι, να αναρωτιούνται γιατί σκοτώνει ο ένας τον άλλον…
Σε μία από τις πιο τολμηρές ανακωχές, Γερμανοί και Άγγλοι θα περπατήσουν μαζί σαν σε σχολική εκδρομή μέχρι το πρώτο εγκαταλελειμμένο χωριό. Μέσα στα χαλάσματα θα στήσουν ένα αλλόκοτο χριστουγεννιάτικο φαγοπότι γεμάτο γέλια, ευχές και εκμυστηρεύσεις, αφηγείται ο Παντελής Καλιότσος παραθέτοντας γράμματα στρατιωτών και αποσπάσματα ημερολογίων.
«Είχαμε ξεχαστεί εντελώς. Θα έλεγα ότι είχαμε κλειστεί ερμητικά στο παρόν για να μην παίρνουμε είδηση τι θα γίνει στο μέλλον, ούτε και τι έγινε στο παρελθόν»! Οι αξιωματικοί παρακολουθούν την εκτροπή παγωμένοι. Δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, παρά να δώσουν προθεσμία. Τρεις το μεσημέρι της ημέρας των Χριστουγέννων η έχθρα πρέπει να ξαναγεννηθεί.
Στο μεταξύ, οι πολιτικοί διακηρύσσουν το μίσος και τα επιτελεία εκδίδουν πάλι αυστηρές διαταγές. Ο κίνδυνος της ειρήνης (!) πρέπει να αποσοβηθεί. Λίγες μέρες αργότερα ο πόλεμος ξαναρχίζει…
Είναι αυτή η ωραιότερη ιστορία του κόσμου; Είναι σίγουρα ένα αληθινό σενάριο ανθρωπιάς που αναδύεται από τον πιο δυσώδη βάλτο της ανθρώπινης ιστορίας. Μέσα στη φρίκη, την παράνοια του πολέμου, αψηφώντας τις ρητές άνωθεν διαταγές και με κίνδυνο της ζωής τους, οι στρατιώτες βρίσκουν τη δύναμη να βγάλουν από μέσα τους ό,τι πολυτιμότερο, ό,τι ομορφότερο κρύβει ο άνθρωπος. Το συναίσθημα, την ψυχή. Αυτά που καμία σφαίρα δεν μπορεί να σκοτώσει.
Στην ωραιότερη ιστορία του κόσμου ο άνθρωπος επαναστατεί, υπερβαίνει τα πάθη και κλείνει τα αυτιά στις φωνές του μίσους. Ακολουθεί μόνο τα προστάγματα της καρδιάς και εξαγνίζεται. Στα πιο επικίνδυνα καρέ της ανθρώπινης ιστορίας κάποιοι βρήκαν το θάρρος να αντιπαρατεθούν με το φόβο και να τον νικήσουν, να κατατροπώσουν τη φρίκη και να πλέξουν μικρές όμορφες ιστορίες. Η Ελλάδα του σήμερα ζει το δικό της πόλεμο, που δεν έχει όπλα. Έχει όμως πολύ θυμό, έχει αδικία, έχει και φόβο.
Ας είναι αυτή η ευχή για το νέο έτος. Να βρούμε τη δύναμη μέσα στο δικό μας πόλεμο να χτίσουμε ωραίες ιστορίες. Και, γιατί όχι, τη δική μας ωραιότερη ιστορία του κόσμου.
Ευτυχισμένο το 2011…(ΣΙΑ ΚΟΣΩΝΗ - aixmi.gr)
* «Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου», αφήγηση: Παντελής Καλιότσος, Εκδόσεις Πατάκη
Στη διαδρομή προς το σπίτι το μυαλό μου σκάρωνε σενάρια. Τι θα μπορούσε να είναι; Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου μπορεί να μην είναι μια ιστορία αγάπης; Μήπως μία ιστορία φιλίας; Κάποιο σύγχρονο θαύμα ίσως;
«Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου» τελικά εκτυλίσσεται τα Χριστούγεννα του 1914 στα χαρακώματα του Δυτικού Μετώπου. Ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος, ο πιο άγριος, ο πιο αιματηρός πόλεμος που έκαναν ποτέ οι άνθρωποι διανύει τον πέμπτο μήνα του και ακούραστα συμπληρώνει τις λίστες που τρία χρόνια μετά θα γράψουν 10 εκατομμύρια νεκρούς και άγνωστο αριθμό τραυματιών.
Η ζωή στα χαρακώματα είναι εφιαλτική. Πίσω από κάθε κίνηση, πίσω από κάθε ήχο, καραδοκεί ο θάνατος. Οι στρατιώτες αλληλοεξοντώνονται με ρυθμούς καταιγιστικούς. Γίνονται «κρέας για τα κανόνια», όπως τους αποκάλεσαν. Νεκρά κορμιά σπαρμένα εδώ κι εκεί, μισοφαγωμένα από τα αιμοβόρα τρωκτικά -απειλή και για τους ζωντανούς που αποφεύγουν τον ύπνο για να μη τα δουν να χορταίνουν και από τη δική τους σάρκα.
Λάσπη, κρύο, ψείρες, απλυσιά, καπνός και δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις συμπληρώνουν το σκηνικό της φρίκης. Μαζί και η εξάντληση, οι αρρώστιες, οι παραισθήσεις…
Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν και μαζί με τις ευχετήριες κάρτες των συγγενών και τα δέματα με τα δώρα φτάνουν και οι διαταγές: Είναι η εποχή που ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το ηθικό των στρατιωτών ελλοχεύει. Οποιουδήποτε είδους ανακωχές είναι απολύτως απαγορευμένες. Το επιθετικό πνεύμα πρέπει να ενθαρρυνθεί. Κάθε απόπειρα συμφιλίωσης θεωρείται εθνική προδοσία και τιμωρείται με θάνατο δια τυφεκισμού.
Η ζωή στα χαρακώματα, όμως, έχει άλλες διαθέσεις. Παραμονή Χριστουγέννων, τα όπλα έχουν σιγήσει και μία γερμανική μπότα προσγειώνεται ξαφνικά στο αγγλικό χαράκωμα. Δεν είχε μέσα εκρηκτικά. Είχε καραμέλες και λουκάνικα. Και ένα γράμμα που έγραφε στα αγγλικά: «Συμφωνείτε να τραγουδήσουμε την Άγια Νύχτα μαζί»;
Το σύνθημα θα δοθεί λίγα λεπτά αργότερα με μια τουφεκιά. Ήταν ο πρώτος πυροβολισμός που δεν ήθελε να σκοτώσει. Η «Αγια Νύχτα» πλημμύρισε την κρύα, μπαρουτιασμένη ατμόσφαιρα. «Silent night, holy night. All is calm, all is bright…» Πενήντα μέτρα παρακάτω ο ίδιος σκοπός σε άλλη γλώσσα: «Stille Nacht, heilige Nacht, alles schläft, einsam wacht…» Ήταν η πρώτη ανακωχή που ονομάστηκε «Μικρή Ειρήνη σε ένα Μεγάλο Πόλεμο».
Τέτοιες εκεχειρίες θα ακολουθήσουν και σε άλλα γειτονικά χαρακώματα. Αυθόρμητα, απρογραμμάτιστα, ξαφνικά, από απλούς στρατιώτες που θα βρεθούν να συντρώγουν, να ανταλλάσσουν δώρα, να συζητούν για τη ζωή που έχουν αφήσει πίσω, να στήνουν ποδοσφαιρικούς αγώνες, να βγάζουν φωτογραφίες αγκαλιασμένοι, να αναρωτιούνται γιατί σκοτώνει ο ένας τον άλλον…
Σε μία από τις πιο τολμηρές ανακωχές, Γερμανοί και Άγγλοι θα περπατήσουν μαζί σαν σε σχολική εκδρομή μέχρι το πρώτο εγκαταλελειμμένο χωριό. Μέσα στα χαλάσματα θα στήσουν ένα αλλόκοτο χριστουγεννιάτικο φαγοπότι γεμάτο γέλια, ευχές και εκμυστηρεύσεις, αφηγείται ο Παντελής Καλιότσος παραθέτοντας γράμματα στρατιωτών και αποσπάσματα ημερολογίων.
«Είχαμε ξεχαστεί εντελώς. Θα έλεγα ότι είχαμε κλειστεί ερμητικά στο παρόν για να μην παίρνουμε είδηση τι θα γίνει στο μέλλον, ούτε και τι έγινε στο παρελθόν»! Οι αξιωματικοί παρακολουθούν την εκτροπή παγωμένοι. Δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, παρά να δώσουν προθεσμία. Τρεις το μεσημέρι της ημέρας των Χριστουγέννων η έχθρα πρέπει να ξαναγεννηθεί.
Στο μεταξύ, οι πολιτικοί διακηρύσσουν το μίσος και τα επιτελεία εκδίδουν πάλι αυστηρές διαταγές. Ο κίνδυνος της ειρήνης (!) πρέπει να αποσοβηθεί. Λίγες μέρες αργότερα ο πόλεμος ξαναρχίζει…
Είναι αυτή η ωραιότερη ιστορία του κόσμου; Είναι σίγουρα ένα αληθινό σενάριο ανθρωπιάς που αναδύεται από τον πιο δυσώδη βάλτο της ανθρώπινης ιστορίας. Μέσα στη φρίκη, την παράνοια του πολέμου, αψηφώντας τις ρητές άνωθεν διαταγές και με κίνδυνο της ζωής τους, οι στρατιώτες βρίσκουν τη δύναμη να βγάλουν από μέσα τους ό,τι πολυτιμότερο, ό,τι ομορφότερο κρύβει ο άνθρωπος. Το συναίσθημα, την ψυχή. Αυτά που καμία σφαίρα δεν μπορεί να σκοτώσει.
Στην ωραιότερη ιστορία του κόσμου ο άνθρωπος επαναστατεί, υπερβαίνει τα πάθη και κλείνει τα αυτιά στις φωνές του μίσους. Ακολουθεί μόνο τα προστάγματα της καρδιάς και εξαγνίζεται. Στα πιο επικίνδυνα καρέ της ανθρώπινης ιστορίας κάποιοι βρήκαν το θάρρος να αντιπαρατεθούν με το φόβο και να τον νικήσουν, να κατατροπώσουν τη φρίκη και να πλέξουν μικρές όμορφες ιστορίες. Η Ελλάδα του σήμερα ζει το δικό της πόλεμο, που δεν έχει όπλα. Έχει όμως πολύ θυμό, έχει αδικία, έχει και φόβο.
Ας είναι αυτή η ευχή για το νέο έτος. Να βρούμε τη δύναμη μέσα στο δικό μας πόλεμο να χτίσουμε ωραίες ιστορίες. Και, γιατί όχι, τη δική μας ωραιότερη ιστορία του κόσμου.
Ευτυχισμένο το 2011…(ΣΙΑ ΚΟΣΩΝΗ - aixmi.gr)
* «Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου», αφήγηση: Παντελής Καλιότσος, Εκδόσεις Πατάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου