Με την απόφαση 473-2009, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης επιβάλλει τη διοικητική κύρωση της σύστασης σε έναν ραδιοφωνικό σταθμό της Ξάνθης, ώστε να εκπέμπει το πρόγραμμά του κατά 25% στην Ελληνική γλώσσα. Πρόκειται για τον σταθμό TELE RADIO 104,2 fm, ο οποίος επέμπει αποκλειστικά στη Τούρκικη γλώσσα. Το ΕΣΡ αναφέρει ότι εάν ο σταθμός δεν συμμορφωθεί θα επιβάλλει αυστηρότερες κυρώσεις.
Η απόφαση αυτή θέτει ένα πολύ σημαντικό ερώτημα που αφορά την.... ελευθερία της έκφρασης: έχει δικαίωμα ένας ραδιοσταθμός να εκπέμπει στην Ελλάδα το πρόγραμμά του αποκλειστικά σε γλώσσα πλην της Ελληνικής ή όχι;
Το ΕΣΡ απάντησε ήδη αρνητικά, θεμελιώνοντας την απόφασή του στις διατάξεις δύο νόμων:
(α) άρθρο 3 παρ. 18 εδαφ. β΄του Ν.2328/1995:
"Η ΕΡΤ Α.Ε. και οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί υποχρεούνται να εκπέμπουν το πρόγραμμά τους με πρωτότυπη γλώσσα την ελληνική σε ποσοστό μεγαλύτερο του 25% του χρόνου εκπομπής τους, εκτός του χρόνου των αθλητικών ειήσεων, των τηλεοπτικών παιχνιδιών, των διαφημίσεων ή των υπηρεσιών τηλεειδησεογραφίας."
Όπως διαβάζουμε, η υποχρέωση αφορά μόνο "τηλεοπτικούς" κι όχι ραδιοφωνικούς σταθμούς. Στην απόφασή του όμως το ΕΣΡ αναφέρει ότι η υποχρέωση αυτή αφορά τους ραδιοφωνικούς σταθμούς!
(β) άρθρο 8 παρ. 13 περ. (α) του Ν.3592/2007 (διαδικασία αδειοδότησης τοπικών ραδιοφωνικών σταθμών):
"Η διάρκεια του προγράμματος πρέπει να καλύπτει το σύνολο του εικοσιτετραώρου, ανεξαρτήτως του περιεχομένου του σταθμού, με κύρια γλώσσα μετάδοσης των εκπομπών λόγου την ελληνική."
Η διάταξη αυτή όμως φαινεται περισσότερο ως προϋπόθεση για τη λήψη άδειας κι όχι άμεση υποχρέωση για κάθε ραδιοφωνικό σταθμό.
Για την αντίθεση του Ν.3592/2007 στις αρχές του πλουραλισμού εκδόθηκε στις 27.7.2007 σχετικό δελτίο τύπου (βλ. εδώ) από τον εκπρόσωπο του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασια στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης. Ο εκπρόσωπος ανέφερε ότι ο νόμος αυτός επέβαλε μια σειρά μη αναγκαίων και αυστηρών περιορισμών για την αδειοδότηση των μειονοτικών, κοινοτικών και χαμηλού κόστους ραδιοσταθμών.
Από τις δύο αυτές διατάξεις δεν προκύπτει λοιπόν υποχρέωση ενός ραδιοφωνικού σταθμού να μεταδίδει υποχρεωτικά το 25% του προγράμματός του στην Ελληνική γλώσσα, όπως συνέστησε το ΕΣΡ στο Τele Radio Ξάνθης. Ο ένας νόμος αφορά μόνο την τηλεόραση κι ο άλλος νόμος θεσπίζει προϋπόθεση λήψης άδειας, όχι άμεση υποχρέωση τήρησης σταθμού που η παράβασή του συνεπάγεται διοικητική κύρωση.
Αλλά ας εξετάσουμε και την αντίθετη εκδοχή που ακολούθησε το ΕΣΡ: ότι δηλαδή υπάρχει νομοθετική υποχρέωση κάθε ραδιοσταθμού να μεταδίδει τουλάχιστον το 25% το προγράμματός του στα ελληνικά. Θα αποτελούσε άραγε αυτή η υποχρέωση έναν περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης σύμφωνο με το Σύνταγμα και τις διεθνείς συνθήκες;
Α. Σύνταγμα
To Σύνταγμα προβλέπει στο άρθρο 15 ότι οι "προστατευτικές για τον τύπο διατάξεις" του άρθρου 14 δεν εφαρμόζονται στη ραδιοφωνία. Στην ραδιοφωνία εφαρμόζεται "άμεσος έλεγχος του κράτους", ο οποίος ασκείται από το ΕΣΡ ως προς την αδειοδότηση και τις κυρώσεις. Στο άρθρο 15 καταγράφεται και ο σκοπός του άμεσου ελέγχου του κράτους:
(α) αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων λόγου και τέχνης
(β) εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας
(γ) σεβασμός της αξίας του ανθρώπου
(δ) προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας
Από τους 4 στόχους άμεσου κρατικού ελέγχου που θέτει το Σύνταγμα για την ραδιοφωνία, κανένας δεν φαίνεται να υπηρετείται από την επιβολή μετάδοσης κατά 25% προγράμματος στην Ελληνική γλώσσα:
- η αντικειμενική ενημέρωση μπορεί ωραιότατα να γίνεται και σε άλλες γλώσσες
- η ποιοτική στάθμη των εκπομπών δεν προϋποθέτει Ελληνόφωνες εκπομπές
- ο σεβασμός της αξίας του ανθρώπου και
- η προστασία της παιδικης ηλικίας και της νεότητας υπηρετούνται ανεξαρτήτως της γλώσσας στην οποία εκπέμπει ένας ραδιοφωνικός σταθμός.
Επομένως, η επιβολή της κατά 25% μετάδοσης προγράμματος στα Ελληνικά δεν αποτελεί μέσο που υπηρετεί κάποιον συνταγματικό στόχο του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας.
Στο άρθρο 5Α του Συντάγματος (δικαίωμα πληροφόρησης) διαβάζουμε επίσης ότι περιορισμοί στο δικαίωμα πληροφόρησης επιβάλλονται μόνο με νόμο και μόνον εφόσον είναι απολύτως αναγκαίοι για:
- λόγους εθνικής ασφάλειας
- καταπολέμησης του εγκλήματος
- προστασίας δικαιωμάτων και συμφερόντων τρίτων
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η υποχρέωση για μετάδοση του προγράμματος ενός ραδιοφωνικού σταθμού κατά 25% στα Ελληνικά είναι ένας περιορισμός του δικαιώματος πληροφόρησης των αλλόφωνων συμπολιτών μας, ο οποίος επιβάλλεται για λόγους οι οποίοι δεν μπορεί να εμπίπτουν σε καμία από τις τρεις κατηγορίες θεμιτών περιορισμών. Άρα είναι ένας περιορισμός που δεν είναι ανεκτός από το Σύνταγμα.
Στο άρθρο 5 παρ. 2 του Συντάγματος αναφέρεται ότι όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Η επιβολή σε έναν αλλόφωνο ραδιοφωνικό σταθμό να προσθέσει ένα ποσοστό 25% προγράμματος στα Ελληνικά, συνιστά σαφέστατο περιορισμό της ελευθεριας της έκφρασης και αθέμιτη διάκριση λόγω γλώσσας.
Επομένως, η απόφαση του ΕΣΡ όπως ερμηνεύει τους 2 νόμους είναι αντίθετη στα άρθρα 5 παρ. 2, 5Α παρ. 1 και 15 παρ. 2 του Συντάγματος.
B. Ευρωπαϊκό Δίκαιο
Το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου κατοχυρώνει την ελευθερία της έκφρασης προβλέποντας ότι τα κράτη έχουν το δικαίωμα να υποβάλλουν σε καθεστώς προηγούμενης άδειας την ραδιοφωνία. Oι περιορισμοί της ελευθερίας της έκφρασης που επιτρέπεται να επιβάλλουν τα κράτη με νόμο, είναι επιτρεπτοί εφόσον είναι αναγκαίοι σε μια δημοκρατική κοινωνία για σκοπούς όπως:
(α) εθνική ασφάλεια
(β) εδαφική ακεραιότητα
(γ) δημόσια ασφάλεια
(δ) προάσπιση τάξεως και πρόληψη εγκλήματος
(ε) σεβασμό των δικαιωμάτων των άλλων
(στ) τήρηση των εμπιστευτικών πληροφοριών και
(ζ) διατήρηση του κύρους της δικαστικής λειτουργίας
Ένας περιορισμός που επιβάλλεται για άλλους λόγους, είναι αντίθετος στην ΕΣΔΑ. Ιδίως όταν πρόκειται για έναν περιορισμό ο οποίος εισάγει αθέμιτη διάκριση. Κατά το άρθρο 14, δεν επιτρεπεται η αποστέρηση δικαιωμάτων της ΕΣΔΑ για λόγους όπως φυλο, φυλή, χρώμα, γλώσσα, θρησκεία, πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, εθνική ή κοινωνική προέλευση, συμμετοχή σε εθνική μειονότητα, περιουσία, γέννηση ή άλλη κατάσταση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI) στην τελευταία Έκθεσή της (15.9.2009) καλεί την Ελλάδα να τροποποιήσει τον παραπάνω Ν.3592/2007, στο άρθρο που αναφέρει ότι το πρόγραμμα των ραδιοσταθμών πρέπει να είναι κυρίως στα Ελληνικά (βλ. Έκθεση για την Ελλάδα, σελ. 56-57). Η ECRI παραπέμπει στο παραπάνω δελτίο τύπου του ΟΑΣΕ και επισημαίνει ότι αυτός ο νόμος πρέπει να αλλάξει. Τα αρμόδια όργανα δύο διεθνών οργανισμών (αντιπρόσωπος ελευθερίας τύπου ΟΑΣΕ και ΕCRI του Συμβουλίου της Ευρώπης) ζητούν από την Ελλάδα να καταργηθεί η συγκεκριμένη διάταξη, την οποία το ΕΣΡ επιμένει να εφαρμόζει.
Το ζήτημα της γλώσσας συνδέεται κατά κύριο λόγο με την εθνοτική προέλευση του ατόμου. Στην περίπτωση του ραδιοσταθμού που επέπληξε το ΕΣΡ, είναι σαφές ότι πρόκειται για μέσο ενημέρωσης που έχει ιδρυθεί και στελεχωθεί από τουρκόφωνα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας. Η προστασία των μειονοτικών γλωσσών αποτελεί διεθνή υποχρέωση της Ελλάδας κατά το άρθρο 27 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα.
Συνεπώς, η απόφαση του ΕΣΡ παραβιάζει τα άρθρα 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ και το άρθρο 27 του ΔΣΑΠΔ.
Γ. Κοινοτικό Δίκαιο
Το δίκαιο ίσης μεταχείρισης δεν είναι όμως μόνο διεθνές, είναι και Ευρωπαϊκο Κοινοτικό. Κατά την Οδηγία 43/2000 του Συμβουλίου της ΕΕ, δεν πρέπει να υφίσταται κανείς διακρίσεις ως προς την παροχή υπηρεσιών που διατίθενται στο κοινό, με κριτήριο την εθνοτική του προέλευση. Οι ραδιοτηλεοπτικές υπηρεσίες αποτελούν αγαθά που παρέχονται στο κοινό σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο (Οδηγία "Τηλεόραση χωρίς σύνορα"). Η συγκεκριμένη Οδηγία έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο με το Ν.3304/2005.
Συνεπώς, οι διάταξεις τόσο του Ν.2328/1995 κατά τον Ν.3592/2007, επιβάλλουσες περιορισμό στην παροχή υπηρεσιών που διατίθενται στο κοινό με κριτήριο την γλώσσα, ουσιώδες στοιχείο της εθνοτικής καταγωγής, είναι αντίθετες στο κοινοτικό δίκαιο.
Το μεγάλο ερώτημα είναι για ποιο λόγο το ΕΣΡ εφάρμοσε αυτές τις αντισυνταγματικές κι αντίθετες στο κοινοτικό δίκαιο διατάξεις, οι οποίες εκθέτουν διεθνώς τη χώρα, όπως προκύπτει από την ανακοίνωση του ΟΑΣΕ και την έκθεση της επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, όπως και κάθε ανεξάρτητη αρχή, έχει την δυνατότητα να μην εφαρμόζει αντισυνταγματικές διατάξεις. Το ΕΣΡ έπρεπε να αναφέρει την αντίθεση των διατάξεων του ν.2328 και του ν.3592 στο συνταγματικό, ευρωπαϊκό, κοινοτικό και διεθνές δίκαιο και να προβεί στον επιβαλλόμενο έλεγχο συνταγματικότητας, ανοίγοντας το δρόμο για την νομοθετική κατάργηση αυτών των απαράδεκτων διατάξεων, οι οποίες εισάγουν αδικαιολόγητους περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης και μάλιστα λόγω της γλώσσας στην οποία μεταδίδει ένα μειονοτικό μέσο ενημέρωσης.
Πολύ περισσότερο που το 25% δεν αφορά το ραδιόφωνο αλλά μόνο την τηλεόραση, ενώ η μετάδοση προγράμματος στην Ελληνική αποτελεί προϋπόθεση αδειοδότησης κι όχι γενική υποχρέωση ραδιοσταθμών η παράβαση των οποίων επιφέρει κυρώσεις. Δηλαδή το ΕΣΡ όχι μόνο δεν προέβη σε έλεγχο συνταγματικότητας, αλλά κι εφάρμοσε εσφαλμένα τις συγκεκριμένες διατάξεις, επινοώντας έναν περιορισμό ο οποίος δεν περιγράφεται καν στο νόμο.
Το ΕΣΡ κακώς έχει αντιληφθεί το ρόλο του ως θεσμού λογοκρισίας που επιβίωσε στη Δημοκρατία. Ο ρόλος του είναι να εγγυάται την ελευθερία της έκφρασης για όλους, στο τοπίο των μέσων ενημέρωσης που διέπεται από σοβαρούς αποκλεισμούς, οι οποίοι οφείλονται μεταξύ άλλων και σε ρατσιστικούς λόγους. Αρκεί να δει κανείς τον απαράδεκτο αποκλεισμό του (υποχρεωτικού!) πενταλέπτου του πολιτικού κόμματος "Ουράνιο Τόξο" από 6 τηλεοπτικούς σταθμούς, επειδή ένα μικρό μέρος του δεν ήταν στα Ελληνικά. Η ΕΡΤ μάλιστα επικλείται την "αρχή της κοινής λογικής". Λες και η κοινή λογική είναι ότι όλοι στην τηλεόραση θα πρέπει πάντοτε να μιλάνε Ελληνικά. (βλ. σχετικό δελτίο τύπου κόμματος "Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχίας - Ουράνιο Τόξο").
Ο ρόλος μιας σύγχρονης ανεξάρτητης αρχής στον τομέα της ραδιοτηλεόρασης είναι να εντοπίζει και να επισημαίνει την αντισυνταγματικότητα των διατάξεων που αφορούν τα ΜΜΕ: γι' αυτό είναι ανεξάρτητη, ώστε να μπορεί να προβαίνει σε έλεγχο αντισυνταγματικότητας. Αλλιώς θα ήταν μια απλή, κλασική επιτροπή σε ένα υπουργείο. Επίσης ο ρόλος του ΕΣΡ είναι να παρακολουθεί τις διεθνείς εξελίξεις και, με ανεξαρτησία απέναντι στην εκάστοτε πολιτική εξουσία, να επιβάλλει τους ειδικούς κανόνες όχι μηχανικά, αλλά λαμβάνοντας υπόψη όλες τις νομικές περιστάσεις που περιστοιχίζουν τον εποπτευόμενο τομέα. Γι' αυτό υπάρχει ειδικό όργανο, στελεχωμένο με καθηγητές, δημοσιογράφους και εμπειρογνώμονες. Αλλιώς θα αρκούσαν οι απλοί, κλασικοί δημόσιοι υπάλληλοι.
Το ΕΣΡ δεν πρέπει να είναι ένας σύγχρονος λογοκριτής, αλλά ένας θεματοφύλακας της ελευθερίας στο τοπίο των μέσων ενημέρωσης. Αλλιώς, δεν έχει θέση στη Δημοκρατία. ΠΗΓΗ
ΚΡΑΧΤΗΣ (http://kraxtis-gr.blogspot.com)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου