Το ελληνικό σχολείο της βίας.«Δεν μπορώ να καταλάβω αυτή τη μανία των παιδιών. Είμαι κοντά τους, αν και κρατάω μια απόσταση γιατί τα φοβάμαι κι εγώ,

ΣΑΒΒΑΤΟ 28 ΜΑΡΤΙΟΥ 2009
«Δεν μπορώ να καταλάβω αυτή τη μανία των παιδιών. Είμαι κοντά τους, αν και κρατάω μια απόσταση γιατί τα φοβάμαι κι εγώ, από το πρωί μέχρι το απόγευμα. Τέτοια μανία καταστροφής!
Τόσο μίσος! Το βλέπεις στα μάτια τους. Δεν είναι ζωηρά πλέον τα παιδιά, είναι αγριεμένα. Κλείνουν την πόρτα κλοτσώντας τη μέχρι να σπάσει. Χαράζουν τα θρανία, ό,τι βρουν. Καινούργιο κτίριο και μέσα σε έξι μήνες έχει γίνει ρημαδιό. Σπασμένα ντουλάπια, θρανία, παράθυρα, καρέκλες, φώτα.
Στους τοίχους βλέπεις αποτυπώματα απ’ όλα τα μεγέθη και τους τύπους παπουτσιών που κυκλοφορούν. Είναι άγρια και μεταξύ τους. Να φάει το ένα το άλλο. Υπάρχουν και παιδιά με έντονα προβλήματα. Ψυχολογικά ή και άλλα προβλήματα που δεν μπορώ να καταλάβω. Νομίζω ότι μόλις φύγουν από δω θα είναι έτοιμα για φόνο. Μα, να κυκλοφορούν με μαχαίρια και κάτι άλλα, που μοιάζουν με μεγάλα δακτυλίδια, και να μην τους μιλά κανένας; Κρίμα γιατί είναι και παιδιά από πλούσιες οικογένειες…». Είναι η μαρτυρία μιας καθαρίστριας από μικρομεσαίο ιδιωτικό σχολείο των βορείων προαστίων. Τα όσα είπε μού τα επιβεβαίωσε σχεδόν με τα ίδια λόγια μια καθηγήτρια, αλλά σε άλλο σχολείο! Μια έμπειρη καθηγήτρια την οποία έχει εντυπωσιάσει το μίσος των παιδιών για το σχολείο, εκτός των όσων συμβαίνουν στη ζωή τους. Είναι από τις ελάχιστες/ελάχιστους που μου μίλησαν καθαρά.
Γιατί η υποκρισία, ο συμβιβασμός, η στρογγυλοποίηση των καταστάσεων ή ακόμη και η εθελούσια τυφλότητα κυριαρχούν. Εστω κι αν πρόκειται για ένα πρόβλημα που μας αφορά όλους, αφορά τα παιδιά μας, και αυτό δεν είναι άλλο από την κυριαρχία της λογικής της βίας στα σχολεία. Το πολιτικά ορθό θα επέτασσε να μιλήσουμε με όρια, ποσοστά της αύξησης, στοιχεία, διαγράμματα για τη βία στα σχολεία. Ποιος νοιάζεται όμως; Η πραγματικότητα είναι αυτή που κυριαρχεί και όλα τα άλλα είναι φιοριτούρες για να απαλύνουμε το πρόβλημα. Αλλωστε η έρευνα έδειξε ότι συγκεκριμένα στοιχεία για κρούσματα βίας ή παραβατικότητας δεν υπάρχουν. Κι αν υπάρχουν, αλλοιώνονται μέσα από το πέρασμα της αναγκαίας γραφειοκρατίας, τα παρακάλια των γονιών, μια κουβέντα του βύσματος ή του πολιτικού παράγοντα, την επικράτηση της αδιαφορίας αλλά και του φόβου.
Παλιότερα, εκεί κατά τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, είχαμε ένα σχολείο μιας ήπιας καταστολής. Σε συνδυασμό λοιπόν με το δίλημμα «παράδεισος ή κόλαση» και τη στρατιωτική θητεία κατόπιν, ήταν φανερό ότι έκοβε σε μεγάλο βαθμό τη διάθεση για παραβατικές συμπεριφορές και ανυπακοή στην καθεστηκυία τάξη. Ωστόσο, αν το σκεφτεί κανείς ψύχραιμα, μάλλον αυτός ο άθλιος συνδυασμός κρατούσε τα άγρια μακριά από τα ήμερα. Πλέον προχωρήσαμε και περάσαμε στο άλλο άκρο, στο σχολείο της απόλυτης ελευθερίας. Δήθεν. Και ήρθε με τα χρόνια η απόλυτη αδιαφορία (συμμετέχουν και οι εκπαιδευτικοί), το εκπαιδευτικό σύστημα, τα σχολικά βιβλία, το ωριαίο πρόγραμμα, η εξεταστική ύλη και άλλα πολλά να γίνουν η πιο βαριάς μορφής καταστολή, στα όρια της λοβοτομής για τα παιδιά μας.
Είναι απολύτως λογικό το σχολείο να ακολουθήσει, εκτός από το χάλι του κράτους και των διαβρωμένων θεσμών, την πορεία της ελληνικής κοινωνίας.
Μια κοινωνία που παραπαίει, που έχει ξεχάσει να ονειρεύεται, που απαγορεύει το όνειρο. Ολα έχουν μπει, έχουν τακτοποιηθεί μέσα σε κουτάκια, κάτι σαν τα «Τετράγωνα των αστέρων» επί ΥΕΝΕΔ.
Εχουν μπει στη λογική ενός άκρατου μικροαστισμού. Βλέπει ο μικροαστός, αυτός που συνθέτει τον περίφημο «μεσαίο χώρο» (ακόμη και την Αριστερά που μαζεύει φράγκα και κρατάει τα στερεότυπα), τον καθρέφτη και αντί να βάλει τα γέλια ή και τα κλάματα, θαυμάζει το μεγαλείο νομίζοντας ότι έχει απέναντί του τον επόμενο πρόεδρο της Coca Cola!
Το τσίρκο της ντόπας
Αρκετά όμως για την κοινωνία και το κράτος. Εδώ έχουμε πλέον ένα σχολείο, ένα εκπαιδευτικό σύστημα, που στο σύνολό του γεννά τη βία. Και τι περίεργο - σε αυτό πλέον συμφωνούν και ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ Κώστας Μανιάτης, και ο Συνήγορος του Παιδιού Γιώργος Μόσχος, αλλά και οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί της ΟΙΕΛΕ. Ισως όχι με την οξύτητα των όσων είδα και άκουσα από αυτούς τους λίγους που μίλησαν ανοιχτά -αλλά όχι επώνυμα (απολύτως κατανοητό)- και με σαφήνεια ότι το πρόβλημα το έχει πλέον το ίδιο το σχολείο.
Συμφωνούν για όλα αυτά που ακούμε καθημερινά από φίλους, συγγενείς, από καθηγητές και από στόμα σε στόμα. Τι σημασία έχει να απαριθμήσουμε τα επεισόδια βίας και παραβατικότητας στα σχολεία των μεγάλων πόλεων -διότι όλοι είπαν ότι στην ύπαιθρο τα κρούσματα είναι εξαιρετικά λιγότερα- όταν πλέον η βία είναι καθημερινό φαινόμενο στη δευτεροβάθμια αλλά και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση;
Ενα σχολείο, ένα εκπαιδευτικό σύστημα, που στο σύνολό του γεννά τη βία, που έχει μεταβληθεί σε τσίρκο μόνο για ντοπαρισμένα άλογα κούρσας, για πρωταθλητές. Ολοι οι υπόλοιποι τίθενται στο περιθώριο. Το ταλέντο, η καλλιτεχνική κλίση, τα εξωσχολικά ενδιαφέροντα, η έφεση για πράγματα μακριά από τα κλισέ μαθήματα και την αποστήθιση είναι άνευ σημασίας για το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Είναι για τους περιθωριακούς.
λήθεια, ποιος άνθρωπος θα άντεχε, θα ήταν στα σύγκαλά του, αν ακολουθούσε το καθημερινό ωράριο ενός μαθητή που θέλει να μπει στο πανεπιστήμιο; Συνειδητοποιώντας ότι η πραγματική μόρφωση δεν οδηγεί πουθενά, οι εγκυκλοπαιδικές γνώσεις είναι άχρηστες και το μόνο που μπορεί να προσφέρει μια θέση εργασίας ή, πιο σωστά, απασχόλησης είναι η παπαγαλία μιας σειράς πολλών και εξαιρετικά μεγάλης ύλης άθλιων σχολικών εγχειριδίων. Ενα εκπαιδευτικό σύστημα από το δημοτικό ως το λύκειο, που έχει φτιαχτεί μόνο για αριστούχους. Οι υπόλοιποι ή ακολουθούν τους εξαντλητικούς -κατά βάση ψυχολογικά- ρυθμούς για να τρυπώσουν σε κάποια σχολή, τις περισσότερες φορές μακριά από τα ενδιαφέροντά τους ή νιώθουν έναν απάνθρωπο αποκλεισμό από οποιαδήποτε γνώση. Ενας σύγχρονος καιάδας.
Πού πήγε η γενική γνώση;
Μα είναι τόσο άθλιο το ελληνικό σχολείο; Ναι, είναι τόσο άθλιο. Είναι όλα τόσο στραβά. Ναι, είναι όλα τόσο στραβά. Οσο κι αν φαίνεται παράδοξο, αυτή τη στιγμή ίσως να μην υπάρχει ούτε ένα θετικό στοιχείο για το εκπαιδευτικό σύστημα.
Την ώρα που το μυστικό της επιτυχίας σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμη και στα περίφημα σχολεία της Φινλανδίας, κρύβεται στην αφαίρεση διδακτέας ύλης, στο κόψιμο άχρηστων μαθημάτων, στην τόνωση του ενδιαφέροντος και την αγάπη του μαθητή για τη γενική γνώση, την αναζήτηση της κλίσης του, τη μάθηση μέσα από το παιχνίδι και πολλές πρωτότυπες μορφές εκπαίδευσης, στην Ελλάδα έχουμε χτίσει ένα σχολείο που οδηγεί στην αδιαφορία, στην αποχαύνωση, στο εντατικό φροντιστήριο.
Ενας μαθητής του Γυμνασίου μπορεί ή πρέπει να λύσει ένα μαθηματικό πρόβλημα που λύνει και ένας τελειόφοιτος του πανεπιστημίου και να μάθει στη Χημεία έναν κανόνα που πρέπει να γνωρίζει ένας παθολόγος. Και όμως, μπορεί να χάνει τον μπούσουλα όταν πρόκειται για μια προσθαφαίρεση που του χρειάζεται καθημερινά, να αγνοεί πώς πάνε στην Ακρόπολη, άντε στα πλησίον μπαράκια ή τι σημαίνει ατομική καθαριότητα. Παράλληλα, το κριτήριο διώκεται ως το μεγαλύτερο αμάρτημα.
Οπως και τα ατίθασα παιδιά, που δεν γουστάρουν να γεμίσουν το μυαλό τους με τους κανόνες και τα πρέπει κάποιων που θέλουν ανθρώπους ως εργαλεία στην παραγωγική αλυσίδα και έτοιμους να καταναλώσουν οτιδήποτε.
Καθηγήτρια μου ανέφερε χαρακτηριστικό παράδειγμα: Στο σχολείο της ήρθε μαθητής με τη φήμη έντονης παραβατικότητας. Δεν μπορούσε κανένας να τον πλησιάσει. Και όμως, την εντυπωσίασε με τη φροντίδα και την αγάπη που έδειξε συμμετέχοντας σε μια δενδροφύτευση. Σχεδόν την έκανε μόνος του και σίγουρα ήταν ο μοναδικός που είχε τόσες γνώσεις. Αλλος καθηγητής μού έλεγε για ανάλογη περίπτωση. Οχι τόσο για παραβατικό μαθητή, όσο απομακρυσμένο από το σχολείο.
Λάτρευε, όμως, τη μουσική. Κυρίως αυτά τα νέα ρεύματα, όπως το ραπ. Και τα δύο παιδιά είναι άχρηστα για το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Στη Φινλανδία, ενδεχομένως, θα είχαν φτιάξει το μέλλον τους με κάτι που αγαπούν…
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα το σχολείο δεν πρέπει
να μείνει αδρανές. Υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει
για να περιορίσει τη βία, όπως:
1 Να προωθήσει προγράμματα και δραστηριότητες στα σχολεία που προάγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, τη διαφυλική αγωγή.
2 Διεκδικούμε μια ολοκληρωμένη παιδεία, που στοχεύει στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων πολιτών, οι οποίοι σέβονται τα θεμελιώδη και αναφαίρετα δικαιώματα κάθε συμμαθητή/συμμαθήτριας, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να τα διεκδικούν τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τους άλλους.
3 Να στελεχωθούν τα σχολεία με κατάλληλα εξειδικευμένο προσωπικό (ψυχολόγους, κοινωνικές υπηρεσίες κ.λπ.).
4 Να οργανωθούν μηχανισμοί και διαδικασίες στα σχολεία που θα διασφαλίζουν τη δυνατότητα σε παιδιά-θύματα βίαιης συμπεριφοράς να προστατευτούν και να υποστηριχθούν κατάλληλα.
5 Να καθιερωθεί η κατάλληλη ψυχολογική και παιδαγωγική εκπαίδευση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.
6 Να εκπαιδευτούν κατάλληλα και οι μαθητές, ώστε να μπορούν να παίζουν και οι ίδιοι καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των φαινομένων σχολικής βίας.
7 Να εφαρμοστούν προγράμματα ουσιαστικής αντισταθμιστικής εκπαίδευσης για την αντιμετώπιση της σχολικής αποτυχίας, που ευνοεί την απόρριψη και περιθωριοποίηση των «αδύναμων» μαθητών και τελικά την υιοθέτηση βίαιης συμπεριφοράς.
Κώστας Μανιάτης-Πρόεδρος της ΟΛΜΕ
ΚΡΑΧΤΗΣ - kraxtis-.gr.blogspot.com.